آیا بازار بورس حلال و شرعی است؟
همراهان گرامی بورس فردا بسیاری از افراد هستند که مسلمان اند و همچنین در بازار بورس هم فعالیت دارند اما سوال اصلی بسیاری از این افراد این است که آیا بازار بورس حلال و شرعی است؟ باید بیان کنیم که بر هر فرد مسلمان واجب است که تمام موازین و کار های شخصی خود را مطابق با قوانین اسلام تنظیم کند که این کار هم از این قاعده مستثنا نیست. ما در این مقاله قصد داریم تا دیدگاه شرعی و نگاه اسلام به مسئله بورس را بررسی کنیم.معاملات حرام از دیدگاه اسلام
معاملات حرام از دیدگاه اسلام
از دیدگاه اسلام خود داری کردن از فعل حرام یک فریضه واجب دینی بر همه افراد است. با توجه به اینکه خرید و فروش و معاملات یکی از مهم ترین قرارداد های اقتصادی در میان مردم است و تاثیر مستقیم بر معیشت آنها دارد. لذا لازم است تا این معاملات حلال و شرعی باشند. امام صادق علیه السلام می فرمایند: کسی که می خواهد خرید و فروش کند باید احکام آن را یاد بگیرد. اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن خرید و فروش کند بر اثر معامله های باطل و شبهه ناک به هلاکت می افتد.
چه معاملاتی در اسلام حرام هستند؟
- خرید و فروش نجاسات جز خون که برای درمان بیماران خرید و فروش می شود.
- معامله ربوی (ربا)، و اجرت در مقابل آن نیز حرام است.
- خرید و فروش کتاب های گمراه کننده.
- خرید و فروش چیزی که از راه دزدی یا قمار به دست آمده باشد.
- فروش سلاح به دشمنان اسلام و تقویت نمایی آنها بر ضد مسلمانان.
- خرید و فروش عین نجاست مثل سگ. مگر سگ شکاری نیز حرام است.
آیا بورس حلال و شرعی است؟
برای پاسخ به سوال آیا بورس حلال و شرعی است؟ باید بگویم بله فعالیت در بورس حلال است. اما از آن جایی که مسئله حلال و یا حرام بودن یک فریضه واجب دینی است و تشخیص آن نیاز به تخصص دارد. لازم می دانیم تا برای روشن شدن بیشتر موضوع برای شما عزیزان مسئله را از دیدگاه مراجع عظام تقلید و متخصصان دین بررسی کنیم. به همین منظور به نظر محترم ابن مراجع رجوع کردیم:
آیت الله خامنه ای
آیت الله خامنه ای در خصوص شرعی بودن بورس می فرمایند: بازار بورس فضایی است که در آن دارایی های مختلف مورد معامله و خرید و فروش قرار می گیرد. بنابراین بورس فی نفسه اشکالی ندارد. اما مهم این است که باید معاملات در بورس نا مشروع و خلاف قانون نباشد. در غیر این صورت حرام است. به طور کلی فعالیت در بورس و خرید سهام و تعیین سود سالانه برای آن بر طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی که به تایید شورای محترم نگهبان قانون اساسی رسیده انجام می گیرد محکوم به صحت و حلیت است.
آیت الله مکارم شیرازی
ایشان در خصوص حکم شرعی بورس و سرمایه گذاری در آن می فرمایند: درآمد و کسبی معاملات حرام از دیدگاه اسلام که از طریق بورس و خرید و فروش اوراق بهادار به دست می آید با وجود امکان کم یا زیاد شدن شاخص بورس قمار محسوب نمی شود. فرق قمار و بورس در این است که در قمار خوردن مال به باطل صورت می گیرد. ولی در بورس اگر بر اساس عقود شرعی و اسلامی عمل شود خرید و فروش بی اشکال است. از نظر اسلام انجام هر نوع معاملات مانند بورس، خرید و فروش سهام و موارد مرتبط با توجه به بند های زیر جایز می باشد:
- در صورتی که عقود و معاملات صوری نباشند
- معاملات مطابق با احکام شرع و قوانین باشند
- فروشنده واقعاً مالک باشد یا از طرف مالک وکیل باشد
- خریدار واقعا مالک و صاحب جنس خریداری شده شود
آیت الله سیستانی
آیت الله سیستانی یکی دیگر از مراجع عظام تقلید است که در خصوص حکم شرعی و نگاه اسلام به خرید و فروش در سهام می فرمایند: خرید و فروش سهام صحیح است. اگر معاملات شرکت سهامی حرام باشد مثل آنکه به داد و ستد شراب و یا کالا های حرام مشغول باشد خرید سهام آن و مشارکت در این معاملات جایز نیست.
آیت الله خراسانی
آیت الله وحید خراسانی در این باره می فرمایند: خرید و فروش سهام شرکت ها در صورتی که در آن شرکت ها معاملات حرام انجام نشود جایز است. سهام شرکت هایی که معاملات حرام انجام می دهند در صورتی که سود حاصل از حرام جز سرمایه شرکت باشد جایز نیست. در غیر اینصورت خرید و فروش خود سهام جایز است. ولی باید از درآمد های حرام آن پرهیز شود.
آیت الله نوری همدانی
طبق نظر آیت الله نوری همدانی در پاسخ به سوال آیا بورس حلال و شرعی است؟ خرید و فروش سهام بی مانع است. مگر آن که معامله صورت های دیگری داشته باشد.
آیت الله صافی گلپایگانی
آیت الله صافی گلپایگانی در پاسخ به این سوال که آیا بازار بورس شرعی و حلال است؟ می فرمایند: به طور کلی معاملات بورسی چنان چه با اجتماع جمیع شرایط صحت و لزوم باشد فی نفسه مانعی ندارد.
آیت الله هادوی تهرانی
همچنین آیت الله هادوی تهرانی در خصوص شرعی و حلال بودن بورس می فرمایند: اگر معاملات واقعی و در چارچوب قوانین اسلام باشد صحیح است.
در نتیجه
با نتیجه گیری از نظر متخصصان دین و مراجع محترم تقلید دریافتیم که معامله در بازار بورس، سرمایه گذاری در آن و هر گونه خرید و فروش بدون مانع است. به عبارت دیگر سرمایه گذاری در بورس حلال و شرعی است. به شرط آن که مخالف و مغایر با قانون و شرع اسلام نباشد. امیدواریم که از مطالعه این مقاله استفاده لازم را برده باشید.
آیا خرید و فورش سهام برای مسلمانان حرام است؟
آیا برای مسلمانان، سرمایه گذاری در سهامِ موجود در بازارهای سهام حلال است؟ این سوال ممکن است برای خیلی از شما پیش آمده باشد، حال چه در بازار بورس فعالیت داشته باشید چه نداشته باشید، مهم این است که یک بار هم که شده این سوال به ذهنتان خطور کرده است! این مطلب برای پاسخگویی به سوالات شما بسیار موثق است، در ادامه با ما همراه باشید.
سرمایه گذاری حلال چیست؟
سرمایه گذاری حلال به طور خاص به سرمایه گذاری طبق قانون شرع (یا قوانین اسلامی) اشاره دارد. در طول این مقاله ممکن است این دو کلمه شرعی و اسلامی را بیابید که به جای یکدیگر استفاده می شود شریعت قانونی است که بخشی از آداب و رسوم اسلامی را تشکیل می دهد.
از آنجا که کسب سود در قانون شرع ممنوع است، اکنون این سوال پیش می آید که آیا سرمایه گذاری در اسلام حرام است؟
از لحاظ تئوری، چه در سرمایه گذاری حلال و چه در هر نوع سرمایه گذاری، سرمایه گذاری کنید ، به دنبال بازده حقوق صاحبان سهام خود هستید و می خواهید بازده سرمایه گذاری خود را به حداکثر برسانید.
یک تمایز مهم وجود دارد، و آن این است که، هنگامی که شما طبق قوانین اسلامی سرمایه گذاری می کنید، سرمایه گذاری در انواع خاصی از صنایع شرکت ها را منع می کند!
بازار سهام حلال است یا حرام؟
از نظر اکثر دانشمندان اسلامی، سرمایه گذاری در بورس، تجارت حلال یا سرمایه گذاری در سهام مشکلی ندارد. همچنین هیچ معامله ای غیرقانونی در معاملات فارکس با رعایت شرع وجود ندارد، با این وجود برخی از دستورالعمل ها وجود دارد که باید دنبال شوند. این دستورالعمل ها اطمینان می دهند که درآمد حاصل از بورس سهام طبق قوانین شرع است.
- اگر سهام شرکت مطابق با اصول شرع باشد ، سرمایه گذاری در بازارهای سهام برای مسلمانان مجاز است
- متأسفانه ، این تصور مشترک در بین مسلمانان وجود دارد که خرید و فروش سهام در بازار سرمایه شبیه قمار است و از این رو اسلام آن را منع کرده است، این درست نیست!
- شایان ذکر است که مشارکت در بازارهای سرمایه نه تنها وضعیت اقتصادی مسلمانان را بهبود می بخشد بلکه به آنها فرصتی می دهد تا به بخشی از توسعه اقتصاد کشور تبدیل شوند.
به عکس زیر توجه کنید:
آیا سرمایه گذاری در تمام شرکت های موجود در بورس سهام مجاز است؟
فقط شركتهايي كه از نظر شرعي سازگار هستند مي توانید در آنها سرمايه گذاري کنید. انطباق شرعي شركتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار پويايي است و از اين رو در صورتي كه شركتي شريعت را به طور مستمر رعايت نكند ، بايد مراقب آن باشيد.
سهام شرکتهایی که درگیر فعالیتهای ممنوعه مانند خدمات مالی متعارف، فروش الکل،گوشت خوک، تنباکو، قمار، شرط بندی، تبلیغات تصویری ممنوع و سرگرمی بر اساس موسیقی ، فیلم و موارد دیگر مجاز نیستند توسط مسلمانان سرمایه گذاری شود!
حتما می دانید که معاملات بورس در قالب عقد بیع صورت می‌گیرد پس از لحاظ شرعی مانعی ندارد، البته برخی جنبه‌های بورس به شرح زیر مشروع نیست:
- جهل در معاملات سهام
- تبانی در معاملات سهام
- ارائه اطلاعات اشتباه و گمراه کننده
- انجام معاملات صوری و دستکاری ناعادلانه بازار
- معاملات مبتنی بر اطلاعات محرمانه داخلی
- دستکاری قیمت سهام
پس سرمایه گذاری اگر با عقل سلیم و به دور از مشکلات شرعی باشد، نه تنها حرام نیست، بلکه به تجارت و اشتغال زایی نیز کمک خواهد کرد.
نگاهی به آداب كسب و تجارت از ديدگاه اسلام
يكی از مباحث مهم و اصولی در اقتصاد مسأله اخلاق است از نظر اسلام فعاليت‌های اقتصادی بايد توأم با اخلاق و معنويت باشد تا راه حاصله مشروع باشد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)،منطقه لرستان،يكی از مباحث مهم و اصولی در اقتصاد مسأله اخلاق است از نظر اسلام فعاليت‌های اقتصادی بايد توأم با اخلاق و معنويت باشد تا راه حاصله مشروع باشد.
اسلام برای كسب و كار، تجارت و فعاليت اقتصادی، آداب و شرايطی را در نظر گرفته كه از جمله آنها می‌توان به صداقت و راستی، يادگيری احكام شرعی اقتصادی، انصاف در معامله و اجتناب از ظلم و پرهيز از سوگند خوردن در معاملات اشاره كرد.
يكی از اصول و فضيلت‌های مهم اخلاقی مسأله صداقت است، اهميت صداقت و راستی در گفتار و رفتار نزد خداوند متعال به قدری است كه خداوند از همه پيامبران به صداقت و راستی پيمان گرفت و آنان را قبل از بعثت به اين صفت امتحان كرد.
صداقت و راستی و دوری از حقه و نيرنگ، تقلب، دروغ و. در تمام زمينه‌ها امری لازم و ضروری است ليكن صداقت در معامله بسيار مورد تاكيد است.
در حديثی پيامبر اكرم(ص) فرمود: يا مَعْشَرَ التُجّار اَنْتُمْ فُجّار اِلّا مَنِ اتَّقی وَ بَرَّ وَ صَدَقَ؛ ای گروه تجار همه شما به‌دليل رعايت نكردن مسايل اخلاقی فاجر هستيد مگر كسانی كه در معاملات از خدا بترسند و نيكی كنند و صداقت و راستی در معامله داشته باشند.
در روايت ديگر يكی از اصحاب به نام «عبدالرحمان انصاری» از پيامبر(ص) سؤال كرد چرا تاجران فاجرند؟ حضرت فرمود: برای اين‌كه در معامله دروغ می‌گويند قسم می‌خورند و تقلب و نيرنگ به‌كار می‌برند.
صداقت و راستی در معامله اثرات مثبت فراوانی دارد كه از جمله آنها می‌توان به مواردی همچون صداقت و راستی سبب جلب اعتماد عمومی، بركت معامله و سود بيشتر خواهد شد، پايه و اساس هرگونه پيشرفت و رشد اقتصادی در جامعه از صداقت و راستی است، صداقت و راستی به انسان آبرو و شخصيت می‌دهد درمقابل دروغ و تقلب مايه رسوايی و بی آبرويی است، صداقت و راستی موجب نجات و رستگاری، صفا و صميمت است، اشاره كرد.
رعايت صداقت در عرصه كار تجارت هميشه حاكی از اين امر است كه به موفقيت بيشتری انسان دست پيدا خواهد كرد و مشتری خوشحال و راضی خواهد بود و برای هميشه اعتماد خواهد كرد و محبت اجتماعی افزايش پيدا می‌كند.
امروزه متأسفانه دروغ، سوگند، تقلب در عرصه اقتصاد رواج پيدا كرده كه نتيجه آن شيوع معضلاتی نظير غش در معامله، كم فروشی، عدم ثبات نرخ‌ها و. است كه همه اينها از گناهان كبيره است.
تقلب و غش در معامله مصاديق متعددی دارد مثل مخلوط كردن آب در شير، فروش كالا در سايه و تاريكی يا نور زياد مخلوط كردن جنس خوب با جنس بد، متفاوت بودن رو و زير جنس، مخفی داشتن عيب جنس، جنس را به جنس ديگر وانمود دادن همه اين موارد در اسلام نهی شده و تحصيل مال از راهها ممنوع و حرام و معامله هم باطل است.
از اصول اخلاقی اقتصادی آن است كسی كه می‌خواهد به فعاليت‌های اقتصادی بپردازد قبل از آن بايد احكام شرعی اقتصادی مورد نياز را ياد بگيرد، اين موضوع همواره در دين مقدس اسلام مورد تاكيد بوده و دليل عقلی بر آن اقامه شده است در كتب فقهی برخی از بزرگان اين تعبير را دارند «یَنْبَغی تَعَلُّمُ اَحْكامِ التَّجارَة؛ يادگيری احكام تجارت سزاوار و شايسته است».
در آيات و روايات و سيره معصومين(ع) آموزش و يادگيری احكام شرعی اقتصادی پيش از ورود به عرصه كسب و كار، بسيار مورد سفارش قرار گرفته تا جايی كه گفته شده «الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَر؛ اول يادگيری احكام سپس پرداختن به تجارت».
اصبغ ابن نباطه می‌گويد: از علی(ع) شنيدم كه فرمود: يا معشر التجار الفقه ثم امتجر، ای اهل تجارت اول با احكام شرعی تجارت آشنا شويد بعد وارد معامله گرديد سه بار اين جمله را تكرار كرد سپس حضرت ادامه داد فرمود: به خدا سوگند در بين مردم ربا پنهان‌تر از حركت مورچگان در سنگ سخت است، يعنی چه بسيار معاملات ربوی صورت می‌گيرد در حالی‌كه افراد اصلاً متوجه آن نيستند.
فقها می‌گويند وقتی كسی احكام تجارت را ياد نگيرد و معامله كند در آن مال نمی‌تواند تصرف كند چون در حقيقت معامله به‌صورت باطل صورت گرفته است و اموال به‌دست آمده نيز حرام خواهد بود.
لازم است برای جلوگيری از اين موارد ارتباط تنگاتنگی بين حوزه‌های علميه و بازار برقرار گردد چراكه حوزه‌های علميه بهترين مرجع برای بيان مسايل تجاری و اقتصادی مردم هستند، علما و روحانيون به‌عنوان كارشناسان دينی به اين عرصه ورود پيدا كنند و بازاريان هم استقبال كنند همچنان كه در گذشته كسبه و بازار معمولا در نماز جماعت شركت می‌كردند و امام جماعت پس از نماز احكام معاملات را بيان می‌كرد.
از سوی مجامع امور صنفی يا دستگاههای فرهنگی با همكاری يكديگر دوره‌های آموزشی احكام معاملات برگزار شود و پروانه كسب پس از گذراندن آموزشی احكام اقتصادی مربوطه به هر صنف به افراد داده شود.
از ديگر اصول اخلاق اقتصادی رعايت عدل و انصاف و دوری از ظلم و ستم است، هر چند رعايت عدل و انصاف و دوری از ظلم وستم در همه موارد امری لازم و ضروری است و خدای متعال در قرآن به‌صورت كلی بدان امر فرموده است كه إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إيتاءِ ذِی الْقُرْبى وَ یَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغْ؛ خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزديكان فرمان می‌دهد و از فحشا و بلكه ظلم نهی می‌كند، ليكن اين موضوع در معامله از اهميت فوق العاده‌ای برخوردار است در حديثی امام علی(ع)فرمود: الْعَدْلُ الْإِنْصَافُ وَ الْإِحْسَانُ التَّفَضُّ؛ عدل آن است انصاف را رعايت كنی و حق مردم را به آنها برسانی و احسان آن است كه بران تفضل كنی سخت نگيری.
انصاف در معامله از خلق و خوی پيامبران الهی و برترين ارزش‌ها است، پيامبر اكرم(ص)فرمود: آن كسی كه در زندگی انصاف را رعايت كند شبيه‌ترين افراد از نظر اخلاق با من است، پس با مردم منصفانه رفتار كن تا بركت و آبادانی به شما روی آورد و از ظلم و ستم پرهيز كنيد تا از خشم الهی در امان باشيد.
انصاف در معامله صورت‌های گوناگونی دارد كه از جمله آنها می‌توان به مواردی از جمله پرهيز از گران فروشی و به حداقل سود بسنده كردن اشاره كرد.
در تاريخ آمده است يونس بن عبيد لباس فروشی داشت يكی از لباس‌های او دو نرخ داشت خودش به نماز رفت برادرزاده‌اش را در مغازه گذاشت، مرد باديه‌نشينی آمد يك لباس را درخواست كرد و آن لباس چشمش را گرفت فروشنده آن لباسی را كه قيمت ارزان داشت مثلاً دويست درهم بود به قيمت لباس گران به مبلغ چهارصد درهم فروخت، اعرابی پسنديد و خريد و با خود برد در ميان راه يونس بن عبيد او را ديد و لباس را شناخت، گفت: چند خريدی؟ گفت چهار صد درهم، گفت: بيشتر از دويست درهم نمی‌ارزد، برگرد تا بقيه پولت را پس بگيری، او گفت: نه خوب خريدم در محل ما اين لباس پانصد درهم می‌ارزد و من راضی‌ام، يونس گفت: برگرد، انصاف در معامله و خير خواهی در راه دين بهتر از تمام موجودی دنيا است، او را برگرداند و دويست درهم به او پس داد و به برادرزاده‌اش گفت: آيا از خدا نترسيدی كه به برادر مسلمانت ظلم كردی و رعايت عدل و انصاف در معامله را نكردی؟.
يكی ازعادات ناپسند در بازار و در معاملات قسم خوردن است، قسم خوردن درمعاملات در هر صورت امری نامطلوب است اگر قسم دروغ باشد حرام و از گناهان كبيره است اگر قسم راست باشد مكروه و ناپسند است.
قسم خوردن در هر عصر و زمانی حتی زمان پيامبراكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) رايج بوده از اين رو در آيات و روايات به شدت از آن نهی شده و به مضرات و پيامدهای منفی آن اشاره شده است.
از نظر اسلام اصولاً سوگند ياد كردن كار خوبی نيست قرآن می‌فرمايد: «وَ لا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِأَیْمانِكُ؛ خدا را در معرض سوگندهای خود قرار ندهيد».
امام صادق(ع) با استناد به اين آيه شريفه فرمود: وَ لاتَحْلِفُوا بِاللهِ صادِقينَ معاملات حرام از دیدگاه اسلام وَ لا كاذِبينَ؛ هيچ‌گاه به خدا سوگند ياد نكنيد چه راستگو باشيد يا دروغگو.
نبايد برای هر كار كوچك و بزرگ قسم ياد كرد و نام خدا برد مخصوصاً در معاملات نبايد خدا را وسيله كاسبی خود قرار داد و بدين اعتماد مشتری را جلب كرد.
در روايات اسلامی از قسم خوردن در معاملات به شدت نهی شده و مورد مذمت قرار گرفته است. پيامبراكرم(ص) فرمود: وای بر تاجران به‌خاطر سوگند خوردنشان در معامله.
امام هفتم موسی بن جعفر(ع) فرمود: سه گروه از مردم در روز قيامت از توجه و لطف خدای متعال بی‌بهره‌اند و خداوند به آنان نظر رحمت نمی‌كند اولين آنها كسی است كه همواره با سوگند خوردن خريد و فروش می‌كند (معامله نمی‌كند مگر با قسم خوردن).
سوگند در معامله آثار و پيامدهای زيان‌بار دنيوی و اخروی فراوان به‌دنبال دارد، خدای متعال بنده‌ای را كه در معامله با مردم دغل بازی می‌كند و قسم دروغ بخورد علاوه بر اين كه او را زحمت و بركت خويش محروم می‌سازد حتی سود مادی او را تباه می‌كند.
شايد انسان با سوگند دروغ و فريبكاری به سود بيشتری در كسب و تجارت دست يابد اما اين رزق و سود به سبب شكستن حرمت خداوند متعال مورد غضب حق تعالی واجب می‌شود و نمی‌تواند برای صاحب آن بركتی داشته باشد و خوشی به همراه بياورد بلكه ضرر و زيان مالی به‌دنبال دارد.
از رسول خدا(ص) نقل شده است كه فرمود: هر انسانی كه با سوگند به خدا مال مسلمانی را صاحب شود خداوند بهشت را بر او حرام و جهنم را بر او واجب می‌گرداند، پرسيدند ای رسول خدا حتی اگر آن مال كم باشد؟ فرمود: اگر چه فقط يك چوب مسواك باشد.
انسان بايد از سوگند در معامله شديداً برحذر باشد چرا اگر به راستی قسم بخورد خدا را وسيله كاسبی خود قرار داده و عظمت با ارزش خدا را پايين آورده و اين عمل زشت و ناپسند است اگر به دروغ قسم بخورد مرتكب گناه كبيره شده و عواقب گناه كبيره دامن‌گير اوست .
هر سودی در اسلام ربا و حرام نیست
حجت الاسلام احمد نقی ئی در کارگاه آشنایی با بانکداری اسلامی مبحث ربا که پیش از ظهر یکشنبه با حضور کارشناسان مذهبی و فرهنگی استان سمنان در محل اداره کل تبلیغات اسلامی استان در شاهرود برگزار شد با یادآوری این مطلب که نیمی از احکام اسلامی مختص به معاملات است، افزود: قرض به شرط هر نوع زیاده به نفع قرض دهنده رباست .
وی با بیان این مطلب که با اختراع پول لوازم آن هم کم کم شکل گرفت، خاطرنشان کرد: اولین بانکداری ها که به صورت سنتی اداره می شدند معابد بودند و تقریبا ۴۰۰ سال پیش بود که بانکداری به شکل امروزی کلید خورد .
نقش واسطه گری بانک بین کارآفرین و سرمایه گذار
به گفته این مدرس بانکداری اسلامی، بانک نهاد واسطه ای است که پول کسانی که پولدارند و قدرت کار اقتصادی ندارند به کسانی که کار اقتصادی انجام می دهند ولی معاملات حرام از دیدگاه اسلام پول ندارند می دهد تا هر دو طرف از رشد سرمایه بهره ببرند .
نقی ئی با اشاره به اینکه از ۲۰۰ سال پیش زمان امپراطوری عثمانی بانکداری وارد کشورهای اسلامی شد، خاطرنشان کرد: علما در مواجهه با این پدیده نوین سه برخورد متفاوت داشتند، یک گروه به دلیل جریان ربا خواری فتوا به تحریم بانک دادند، گروه دوم که فواید بانکداری را می دیدند اقدام به توجیه ربای بانکی کردند و گروه سوم با نفی نظر دو گروه قبل اعلام کردند ابتدا دامنه ربا را مشخص کرده سپس از بانکداری بدون ربا بهره ببریم .
وی با بیان این مطلب که گروه دوم ربا را در صورتی ظلم می دانند که در قرض های مصرفی باشد نه در قرض های تولیدی تصریح کرد: یک توجیه نیز از آیت الله معرفت ذکر شده با این بیان که ربا بین چهار گروه زن و شوهر، پدر و فرزندان، سید و عبد، مسلمان و کافرحربی به شرط اینکه زیاده را مسلمان بگیرد، استثنا شده همانطور که ربا بین پدر و فرزندان وجود ندارد در جامعه اسلامی هم دولت مانند پدر و ملت مانند فرزندان هستند پس کار بانک‌ها ربا نیست .
هر سودی در اسلام ربا و حرام نیست.
به گفته کارشناس بانکداری اسلامی نظر مشهور مراجع مبتنی بر شناخت دامنه ربا و پرهیز از آن در امور بانکی است و به جای آن استفاده از عقود اسلامی مختلفی که در دین وارد شده و هیچ مشکل شرعی ندارد توصیه شده است .
نقی ئی، مخترع بانکداری بدون ربا را شهید صدر معرفی و عنوان کرد: کتاب البنک بدون الربویه نوشته این شهید گرانقدر است که طرح پیشنهادی او به صورت اولیه و اجمالی در آن مطرح می شود و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به مرور تکمیلی و به صورت جامع تدوین شده است .
وی ربا در لغت را تعیین زیاده و در اصطلاح با سه نوع ربای معاملی، قرضی و تمدید مهلت بدهی معرفی کرد و ابراز داشت: هر سودی در اسلام نزول و ربا نیست و اسلام به هیچ عنوان با سود آوری مخالفتی ندارد آنچه حرام است قرض به شرط هر نوع زیاده به نفع قرض دهنده است .
معاوضه ها باید طی دو معامله جدا انجام شود تا ربا برداشته شود
مدرس بانکداری اسلامی معاوضه های بقالی ها در برنج، شکر، قند و طلا را بدون اینکه دو معامله جدا باشد و به صورت معاوضه انجام شود ربا دانست و اظهار داشت: در همه معاملات سود حلال است مگر در قرض که برای آن شرط تعیین شود که مقدار معینی پول با زیاده آن عودت داده شود .
نقی ئی با اشاره به اینکه هشت آیه در قرآن کریم ربا را تحریم کرده و خداوند صراحتا اعلام داشته کسی که ربا می خورد مثل کسی است که شیطان را مس کرده باشد، یادآور شد: اگر نیت قرض دادن باشد و شرط سود کنی رباست ولی اگر بانک را وکیل کردی که با پول کار کند و سود را با کسر دستمزد برگرداند دیگر ربا نخواهد بود .
وی با اشاره به اینکه مهمترین کار بانک‌ها واسطه گری اقتصادی است و نباید به سمت بنگاه داری اقتصادی کشیده شوند، بیان داشت: دو دسته عقود مبادله ای و مشارکتی تفاوت های اساسی با هم دارند که آن ها را از هم متمایز می کند .
۸۰ درصد قراردادهای بانکی عقود مبادله ای هستند.
مدرس بانکداری اسلامی، عقد مبادله ای را دارای سود قطعی دانست که بعد از انعقاد قرار داد رابطه مشتری و مالک قطع شده و هیچ یک در سود و زیان دیگری سهیم نیستند و توضیح داد: ۸۰ درصد قراردادهای بانکی عقود مبادله ای هستند .
نقی ئی در خاتمه با یادآوری این مطلب که در عقود مشارکتی سود انتظاری است مانند مضاربه، مشارکت، مزارعه، مساقات و . عنوان کرد: مرابحه یا فروش اقساطی نیز ۷۰ درصد در کشورهای اسلامی و ۷۵ درصد در ایران رواج دارد و سود آن قطعی است .
آیا بازار بورس حلال و شرعی است؟
همراهان گرامی بورس فردا بسیاری از افراد هستند که مسلمان اند و همچنین در بازار بورس هم فعالیت دارند اما سوال اصلی بسیاری از این افراد این است که آیا بازار بورس حلال و شرعی است؟ باید بیان کنیم که بر هر فرد مسلمان واجب است که تمام موازین و کار های شخصی خود را مطابق با قوانین اسلام تنظیم کند که این کار هم از این قاعده مستثنا نیست. ما در این مقاله قصد داریم تا دیدگاه شرعی و نگاه اسلام به مسئله بورس را بررسی کنیم.
معاملات حرام از دیدگاه اسلام
از دیدگاه اسلام خود داری کردن از فعل حرام یک فریضه واجب دینی بر همه افراد است. با توجه به اینکه خرید و فروش و معاملات یکی از مهم ترین قرارداد های اقتصادی در میان مردم است و تاثیر مستقیم بر معیشت آنها دارد. لذا لازم است تا این معاملات حلال و شرعی باشند. امام صادق علیه السلام می فرمایند: کسی که می خواهد خرید و فروش کند باید احکام آن را یاد بگیرد. اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن خرید و فروش کند بر اثر معامله های باطل و شبهه ناک به هلاکت می افتد.
چه معاملاتی در اسلام حرام هستند؟
- خرید و فروش نجاسات جز خون که برای درمان بیماران خرید و فروش می شود.
- معامله ربوی (ربا)، و اجرت در مقابل آن نیز حرام است.
- خرید و فروش کتاب های گمراه کننده.
- خرید و فروش چیزی که از راه دزدی یا قمار به دست آمده باشد.
- فروش سلاح به دشمنان اسلام و تقویت نمایی آنها بر ضد مسلمانان.
- خرید و فروش عین نجاست مثل سگ. مگر سگ شکاری نیز حرام است.
آیا بورس حلال و شرعی است؟
برای پاسخ به سوال آیا بورس حلال و شرعی است؟ باید بگویم بله فعالیت در بورس حلال است. اما از آن جایی که مسئله حلال و یا حرام بودن یک فریضه واجب دینی است و تشخیص آن نیاز به تخصص دارد. لازم می دانیم تا برای روشن شدن بیشتر موضوع برای شما عزیزان مسئله را از دیدگاه مراجع عظام تقلید و متخصصان دین بررسی کنیم. به همین منظور به نظر محترم ابن مراجع رجوع کردیم:
آیت الله خامنه ای
آیت الله خامنه ای در خصوص شرعی بودن بورس می فرمایند: بازار بورس فضایی است که در آن دارایی های مختلف مورد معامله و خرید و فروش قرار می گیرد. بنابراین بورس فی نفسه اشکالی ندارد. اما مهم این است که باید معاملات در بورس نا مشروع و خلاف قانون نباشد. در غیر این صورت حرام است. به طور کلی فعالیت در بورس و خرید سهام و تعیین سود سالانه برای آن بر طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی که به تایید شورای محترم نگهبان قانون اساسی رسیده انجام می گیرد محکوم به صحت و حلیت است.
آیت الله مکارم شیرازی
ایشان در خصوص حکم شرعی بورس و سرمایه گذاری در آن می فرمایند: درآمد و کسبی که از طریق بورس و خرید و فروش اوراق بهادار به دست می آید با وجود امکان کم یا زیاد شدن شاخص بورس قمار محسوب نمی شود. فرق قمار و بورس در این است که در قمار خوردن مال به باطل صورت می گیرد. ولی در بورس اگر بر اساس عقود شرعی و اسلامی عمل شود خرید و فروش بی اشکال است. از نظر اسلام انجام هر نوع معاملات مانند بورس، خرید و فروش سهام و موارد مرتبط با توجه به بند های زیر جایز می باشد:
- در صورتی که عقود و معاملات صوری نباشند
- معاملات مطابق با احکام شرع و قوانین باشند
- فروشنده واقعاً مالک باشد یا از طرف مالک وکیل باشد
- خریدار واقعا مالک و صاحب جنس خریداری شده شود
آیت الله سیستانی
آیت الله سیستانی یکی دیگر از مراجع عظام تقلید است که در خصوص حکم شرعی و نگاه اسلام به خرید و فروش در سهام می فرمایند: خرید و فروش سهام صحیح است. اگر معاملات شرکت سهامی حرام باشد مثل آنکه به داد و ستد شراب و یا کالا های حرام مشغول باشد خرید سهام آن و مشارکت در این معاملات جایز نیست.
آیت الله خراسانی
آیت الله وحید خراسانی در این باره می فرمایند: خرید و فروش سهام شرکت ها در صورتی که در آن شرکت ها معاملات حرام انجام نشود جایز است. سهام شرکت هایی که معاملات حرام انجام می دهند در صورتی که سود حاصل از حرام جز سرمایه شرکت معاملات حرام از دیدگاه اسلام باشد جایز نیست. در غیر اینصورت خرید و فروش خود سهام جایز است. ولی باید از درآمد های حرام آن پرهیز شود.
آیت الله نوری همدانی
طبق نظر آیت الله نوری همدانی در پاسخ به سوال آیا بورس حلال و شرعی است؟ خرید و فروش سهام بی مانع است. مگر آن که معامله صورت های دیگری داشته باشد.
آیت الله صافی گلپایگانی
آیت الله صافی گلپایگانی در پاسخ به این سوال که آیا بازار بورس شرعی و حلال است؟ می فرمایند: به طور کلی معاملات بورسی چنان چه با اجتماع جمیع شرایط صحت و لزوم باشد فی نفسه معاملات حرام از دیدگاه اسلام مانعی ندارد.
آیت الله هادوی تهرانی
همچنین آیت الله هادوی تهرانی در خصوص شرعی و حلال بودن بورس می فرمایند: اگر معاملات واقعی و در چارچوب قوانین اسلام باشد صحیح است.
در نتیجه
با نتیجه گیری از نظر متخصصان دین و مراجع محترم تقلید دریافتیم که معامله در بازار بورس، سرمایه گذاری در آن و هر گونه خرید و فروش بدون مانع است. به عبارت دیگر سرمایه گذاری در بورس حلال و شرعی است. به شرط آن که مخالف و مغایر با قانون و شرع اسلام نباشد. امیدواریم که از مطالعه این مقاله استفاده لازم را برده باشید.
دیدگاه شما