چه کسانی در بورس رانت دارند؟

در بورس ایران رانت اطلاعاتی وجود دارد؟

ببینید در مورد رانت که سوال می‌کنید یک چیز خیلی گسترده‌ای در اقتصاد ما به حساب می‌آید و خیلی‌ها از رانت و با رانت پولدار شدند در بورس هم به یک معنا رانت هست اما این که همه چیز رانت و باند بازی باشد نه اینطور نیست که اتفاقا این رانت بازی و باند بازی‌ها بعضی وقتا ضررهای سنگینی را هم به آدم‌ها می‌زنند که به خود بنده اطلاعات زیادی می‌رسد که این بازیگر قصد دارد این سهم را از این جا به فلان جا برساند که من عادت کردم این مسائل را در ترکیب با هم به کار ببرم یعنی اطلاعات واقعی را در کنار اطلاعات رانتی قرار بدهم و بالاخره من نمی‌توانم بگویم آقا اطلاعات رانتی به من نرسیده یا از ذهنم حذفش کنم اما اگر همه را با هم بیام از آن‌ها استفاده کنم، اگر اطلاعات رانتی با اطلاعات واقعی تطابق و انطباق داشتند، آن وقت از آن‌ها استفاده کنم که معمولا تجربه نشان داده شده زمانی که در بورس بر اساس یک اطلاعات رانتی عمل می‌کنیم در یک بازی نا آشنا و یا یک سرزمین ناشناخته‌ای می‌رویم که ضرر می‌کنیم و من از دوستان دیده‌ام که به یک بازی رانتی رفتند و با ضرر بیرون آمده‌اند و چیزی که آن رانت گفته بوده است شده اما چون از بازی به صورت دقیق اطلاع نداشتند و آن صبر و تحمل کافی را نداشتند، زود از آن بازی بیرون آمده‌اند و لذا خود من خیلی دنبال رانت بودن را توصیه نمی‌کنم اما این که شما مشاورانی را داشته باشید، مشاوران شما، مشاوران مطلعی از لحاظ اطلاعات اقتصادی، تحلیلی باشند و از آن‌ها کمک بگیرید این دیگر اسمش رانت نیست، برای مثال آشنایی باشد پسر دایی، دختر خاله و یا کسی بخواهد به شما نفعی برساند و ممکن است مشاوری بابت این قضیه یا خدمات وجهی را از شما بگیرد که به شما کمک کند و اطلاعات لازم را به شما برساند که دیگر این اسمش رانت نیست اما این که دنبال اطلاعات نهانی و حرف‌های در گوشی و خاصی باشید معمولا نتیجه خوبی را به بار نمی‌آورد.

از سال 1390 که مجموعه خانه سرمایه شروع به کار کرد با برگزاری ۳۱ دوره جامع آموزشی بلند مدت، بیش از ۶۰۰۰ تحلیلگر را وارد بازار سرمایه کرده‌ایم. تمام تلاش من و همکارانم ایجاد مرجعی برای آموزش واقعی و صحیح موفقیت مالی و سرمایه گذاری بوده است مرجعی که کمک می کند زندگی بهتری برای خود و اطرافیانمان بسازیم.

رانت در بورس چیست؟

اطلاعات پنهان یا همان رانت، به اطلاعات محرمانه‌ی پر ارزشی گفته می‌شود که به طور عمومی در معرض همه‌ی فعالان بورس اطلاع رسانی نشده است و فقط عده‌ای خاص از آن با خبر هستند. امروزه در بورس ایران شاهد فرصت‌هایی هستیم که برای عده‌ای خاص مهیا می‌شود و فقط آن‌ها از این اطلاعات محرمانه آگاه هستند. در این مقاله با چیستی این موضوع و مزایا و معایب و همین طور سازمان‌های مربوطه آشنا می‌شوید.

رانت اطلاعاتی در بازار بورس

رانت از کلمه انگلیسی rent به فرهنگ لغت ایران وارد شده است. عبارت رانت، اشاره به وجود موقعیت‌های ویژه اقتصادی، برای عده‌ای خاص در بازار بورس اوراق بهادار دارد. به اطلاعاتی که قبل از اطلاع رسانی همگانی، شرایط و بستر کسب سود را بدون رسیک و زحمت مهیا می‌کند، رانت اطلاعاتی در بورس می‌گویند. اطلاعاتی از وضعیت مالی شرکت‌ها از جمله فروش، سود و هزینه‌ها، قرارداد‌های جدید، تغییرات در نرخ‌های اعلامی، نرخ محصول و یا نرخ‌های دیگری مانند نرخ بهره و نرخ ارز و همچنین اطلاع از دستورالعمل‌های جدید مانند افزایش سرمایه‌ها، مصداق رانت خواری هستند.

رانت در بورس کالا

بورس کالا بخشی سازمان یافته برای انجام معاملات منظم کالاهای مشخصی است. این بخش از بورس که جزو ۴ رکن اصلی بورس در ایران است، به منظور جلوگیری از رانت و قیمت‌گذاری دستوری ایجاد شد تا کالاهای اساسی بر اساس عرضه و تقاضا، قیمت‌گذاری شوند. فعالیت بازار بورس کالا برای شفافیت بیشتر و مقابله با رانت‌خواری است. اما به علت سوءمدیریت و فرصت‌طلبی برخی، خود بورس کالا به محلی برای رانت و رانت‌خواری تبدیل شده است. به این صورت که کالا به‌طور رانتی به افراد بخصوصی فروخته می‌شود و متقاضی و خریدار واقعی که به این کالا نیاز دارد، به سختی می‎تواند در این بازار بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا، فعالیت داشته باشد.

رانت اطلاعاتی در بورس چگونه ایجاد می شود؟

شرکت‌های فعال در بورس همه و همه دارای نیروهای انسانی هستند که در سطوح بالا، این افراد اطلاعاتی از شرایط مالی شرکت دارند و از آینده نزددیک شرکت آگاه هستند. برای مثال می‌‎دانند که در آینده‌ای نزدیک نرخ کالا یا خدمات‌شان افزایش خواهد یافت. بنابراین با علم به این خبر دست به خرید و سرمایه‌گذاری در آن سهم می‌کنند. این درحالی است که فقط افراد محدودی از این اطلاعات آگاه هستند. به این صورت رانت ایجاد شده و ممکن است بین افرادی پخش شود و از این خبر ارزشمند محرمانه بهره ببرند. اما به‌طور کلی عوامل زیر نیز در ایجاد بستری که در آن رانت و رانت‌خوری رایج است تاثیرگذار است:

مدیریت نادرست منابع

دولت‌ با دخالت‌هایی که در بخش‌های مختلف اقتصاد مخصوصا بخش خصوصی می‌کند، موجب تشدید کمبودهای منابع و محدودیت‌های موجود شود. پس مشخص است که این موضوع باعث ایجاد کسری‌هایی شود که دولت‌ها موجب آن بودند. همین کمبودهای تحمیل و تشدید شده است که رانت‌های اطلاعاتی را در بورس را ایجاد و افزایش می‌دهد.

تغییر حق مالکیت توسط دولت

قوانینی که دولت تصویب می‌کند، می‌تواند حق مالکیت افراد را سلب و مالکیت آن را در به فرد دیگری بسپارد. در گذشته نیز حتما تجربه کردید که دولت حقوق تازه‌ای ایجاد کند و آن را در اختیار افراد و سازمانی بگذارد. ممکن است این اقدامات برای ایجاد و انتقال رانت‌های اطلاعاتی به گروه‌های مسلط بر اقتصاد کشور انجام شود.

ساختار نامناسب دولت‌ها

ساختار نادرست دولت بستر را برای این موضوع بیشتر می‌کند. گاهی اوقات دولت‌ها شرایط و رزومه خاصی برای ورود به یک صنعت ایجاد می‌کنند یا در تولید و عرضه و حتی چه کسانی در بورس رانت دارند؟ قیمت‌ها دخالت و آن‌ها را دستوری می‌کنند. در نتیجه انحصار ایجاد شده و افرادی که از قبل در آن حوزه فعالیت داشتند، می‌توانند با تکیه بر رانت و کانال‌های اطلاعاتی‌شان به سودهای فراوانی دست ‌یابند. این ساختار نامناسب در اقتصاد و بازارهای بورس به‌شدت مشاهده می‌شود.

چه کسانی در بورس رانت دارند؟

در بسیاری از موارد دیده می‌شود که مقامات ارشد شرکت‌های فعال در بازار بورس، مانند عامل یا مدیران مالی خود دارای رانت هستند و ممکن است افراد نزدیک به آن‌ها نیز از این رانت آگاه باشند. کارکنان و مدیران ارشد ناشران بورسی و سازمان بورس و اوراق بهادار تهران نیز از جمله افرادی هستند که با توجه به موقعیت شغلی‌شان ممکن است دارای رانت اطلاعاتی باشند. به همین جهت است که کارکنان سازمان بورس و اوراق بهادار تهران نمی‌توانند کد بورسی داشته و یا فعالیتی در بازار انجام دهند.

روش‌های مقابله با رانت در بورس

بسیاری از بزرگان و صاحبان نام در بازار بورس ایران بر این باورند که رانت‌های اطلاعاتی در بورس و بورس کالا را نمی‌توان از ریشه حذف کرد. این اخبار محرمانه همیشه وجود دارد و برخی به اخبار و اطلاعات سریع‌تر از دیگران دسترسی پیدا می‌کنند، اما بررسی و کنترول دقیق و عادلانه‌ی معاملات از طریق بسترهای نرم افزار‌ی می‌تواند منجر به دیواری در برابر سود بردن افراد از این رانت‌های اطلاعاتی و موجب کاهش میزان و تعداد آن‌ها شود. نهاد‌های ناظر مانند سازمان بورس نقشی نظارتی در این حوزه دارند که از طریق اقدامات زیر می‌توانند با رانت و رانت‌خواری در بورس مقابله کنند:

• جمع‌آوری اطلاعات تراکنش‌های مشکوک
• شناسایی طرفین معاملات مشکوک
• بررسی فعالیت‌های سرمایه‌گذاران شناسایی شده در گذشته
• شناسایی اشخاصی که به اطلاعات نهانی دسترسی دارند
• بررسی رابطه بین افرادی که به رانت یا به طرفین معاملات مشکوک دسترسی داشتند

جمع‌بندی

درحالی که سازمان بورس باید ویژگی مهم شفافیت اطلاعات را در همه‌ی بخش‌های خود داشته باشد، در بخش‌هایی محل سوء استفاده افراد ذی‌نفع یا اطرافیان نزدیک ذی‌نفعان شده است. بحث رانت اطلاعاتی در بورس که به فرصت‌های خاص برای افراد خاص اشاره دارد، همواره در تاریخ فعالیت بورس تهران دیده شده است. در این مقاله با چگونگی ایجاد رانت اطلاعاتی و راهکارهایی که سازمان‌های نظارتی همچون سازمان بورس اوراق بهادار می‌توانند انجام دهند، آشنا شدید. برای مطالعه‌ی دیگر مقالات آموزشی می‌توانید با ما همراه باشید.

مفهوم رانت در بورس

اطلاعات نهانی یا رانت، به اطلاعات محرمانه ارزشمندی می‌گویند که به عموم مردم اعلام نشده است. در واقع رانت همان داشتن اطلاعات نهانی شرکت‌ها می‌باشد. امروزه در اقتصاد ما شاهد چنین پیش‌آمدی هستیم؛ فرصت‌های ویژه که برای افراد خاصی وجود دارد. برخی از صاحب نظران بازار بورس بر این باورند که اطلاعات، عنصر ارزشمند بازار بورس می‌باشد. به عبارت ساده‌تر وقتی اطلاعات شرکت‌های بورسی قبل از اینکه به صورت رسمی اعلام شود و همه بدانند، در اختیار افرادی قرار بگیرد و با استفاده از آن اطلاعات بتوانند درآمد زیادی را کسب کنند، رانت اتفاق افتاده است. به این نکته توجه کنید که در سیستم‌های اقتصادی، بورس اوراق بهادار از اهمیت زیادی برخوردار است که بدون سود بردن از آن‌ها رسیدن به اهداف سیاسی و مالی غیر ممکن خواهد بود.

در واقع رانت در جهت منافع برخی از افراد و زیان عموم مردم است. به همین دلیل نارضایتی افراد زیادی را در بر دارد. با توجه به عملکرد افراد موفق و بزرگان بازار سرمایه، می‌توان دریافت که آن‌ها با استفاده از تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی، روان‌شناسی بازار، بررسی گزارش‌های منتشر شده بر روی سایت کدال، تابلوخوانی بازار، اقداماتی سریع‌تر از سایرین انجام می‌دهند. رانت را نمی‌توان به طور صد در صد از بین برد اما با راهکارهای مناسب می‌توان میزان آن را کاهش داد. به عقیده کارشناسان با دو روش می‌توان رانت در اقتصاد و بورس را کاهش داد:

1) باید میزان شفافیت در بازار افزایش یابد.
2) بورس رونق بیشتری پیدا کند.

البته موسسات نظارتی و قانون‌گذاران اوراق بورس نقش به سزایی در این مورد دارند. قانون‌گذاران اوراق بهادار می‌توانند قوانین بازدارنده را تصویب کنند. فعالیت‌های نظارتی در زمینه معاملات توسط نهاد‌های ناظر به صورت زیر می‌باشد:

- جمع‌آوری اطلاعات تراکنش‌های مشکوک
- شناسایی طرفین معاملات مشکوک
- بررسی فعالیت‌های سرمایه‌گذاران شناسایی شده در گذشته
- شناسایی اشخاصی که به اطلاعات نهانی دسترسی دارند.
- بررسی رابطه بین افرادی که به رانت یا به طرفین معاملات مشکوک دسترسی داشتند.

مجازات تحمیل شده بر رانت در سه دسته اداری یا انضباطی، حقوقی و کیفری دسته‌بندی می‌شود. به صورت کلی برای استفاده از مجازات‌های انضباطی یک روند بین‌المللی بین حوزه‌های قضایی وجود دارد که سبب تسریع در روند مجازات می‌شود. کارایی رویه‌های انضباطی منجر به جلوگیری از رانت‌بازی می‌گردد. رانت اطلاعاتی در همه کشورها وجود دارد و اجتناب‌ناپذیر است. آنچه که میان رانت خوب و رانت بد را مشخص می‌کند، نتیجه رانت است که چه کسانی سود می‌کنند و سبب زیان چه کسانی خواهد شد. رانتی که فقط به عده خاصی سود برساند، موجب تضییع حقوق دیگران می‌شود و غیر قانونی است.

عوامل پدیدآورنده رانت چیست؟

وجود برخی عوامل، ایجاد رانت را بیشتر می‌کند:

مدیریت نادرست منابع: ممکن است دولت‌ با دخالت‌هایی که در بخش‌های مختلف بدنه اقتصاد می‌کند، به محدودیت‌ها و کمبودهای منابع موجود دامن بزند. پس بدیهی است که این مسئله موجب ایجاد کمبودهایی شود که دولت‌ها عامل آن بودند. همین کمبودهای غیرطبیعی بود که رانت‌های جدیدی را به وجود آورد.

تغییر حقوق مالکیت توسط دولت: تصویب قوانین توسط دولت، می‌تواند حقوق مالکیت افراد را سلب کند و آن را در اختیار افراد دیگری بگذارد. در بسیاری از ادوار تاریخ شاهد بودیم که دولت حقوق تازه‌ای تعریف کند و آن را در اختیار گروه خاصی قرار دهد. ممکن است این اقدامات برای ایجاد و انتقال رانت به گروه‌های مسلط بر جامعه صورت گیرد.

ساختار نادرست دولت‌ها: در نظر بگیرید که دو نفر بر روی یک کالای واحد سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ یکی از این افراد به اطلاعاتی دسترسی دارد و می‌تواند موفقیت بیشتری را نسبت به نفر دیگر به دست آورد. این مسئله در اقتصاد و بازارهای مالی به وضوح اتفاق می‌افتد. ساختار نادرست دولت بستر را برای این موضوع بیشتر می‌کند. در برخی موارد دولت شرایط محدودی برای ورود به یک صنعت و یا سقف مشخص در عرضه محصولات ایجاد می‌کند. در نتیجه کسانی که از این امتیاز برخوردار باشند، می‌توانند با تکیه بر رانت به سودهای فراوانی برسند.

آیا با اخبار رانتی می‌توان سهم خرید؟

سرمایه‌گذاران فعال در بازار بورس هر روز پیام‌هایی دریافت می‌کنند که اخباری در خصوص بعضی از سهام را به آن‌ها می‌دهند. اگر این اخبار را نادیده بگیرید ممکن است سود زیادی را از دست بدهید و اگر با توجه به این اخبار معاملات خود را انجام دهید ممکن است دچار زیان شوید. پس چه باید کرد؟ در پاسخ باید گفت معاملات خود را با استفاده از ابزارهای مالی انجام دهید؛ این روش امن‌ترین روش برای سرمایه‌گذاری می‌باشد. هم‌چنین استفاده صحیح از نظریه پرتفوی مدرن هم می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

رانت در بورس چیست؟ + نحوه شناسایی سهام رانتی

با کمی فعالیت در بازار بورس، با اصطلاحاتی مانند “رانت در بورس” یا “سهام رانتی” مواجه خواهید شد.

به طور خلاصه، رانت یک موقعیت خاص است که برای همه افراد وجود ندارد و تنها مختص به افراد خاصی خواهد بود.

در واقع، رانت در بورس به اطلاعاتی اشاره دارد که قبل از این که در اختیار عموم قرار بگیرد، امکان کسب درآمد را برای آن افراد خاص فراهم می کند.

در این مقاله قصد داریم تا درباره مفهوم رانت در بورس بیشتر صحبت کنیم.

رانت در بورس به چه معناست؟

کلمه رانت از کلمه انگلیسی Rent گرفته شده که به معنای اجاره است.

به طور کلی، رانت نوعی درآمد بدون تلاش است که با ایجاد یک موقعیت خاص برای افراد مشخصی، به دست می‌آید. در واقع، رانت به هر دلیلی که باشد، یک موقعیت ویژه برای صاحبان آن فراهم می‌کند.

به عنوان مثال، اگر شما به یقین بدانید که قیمت خودرو از ماه آینده گران می‌شود (رانت در بازار خودرو داشته باشید)، با خرید خودرو قبل از گران شدن در بازار، سود خوبی کسب خواهید کرد.

اقتصاددان های بزرگ معتقدند که رانت و رانت خواران، آسیب جدی برای نظام اقتصادی کشورها محسوب شده و از عوامل مهم به وجود آمدن رکود اقتصادی می باشند. علاوه بر این، موجب از بین رفتن انگیزه افراد کارآفرین و مانع از تولید واقعی در جامعه می‌شوند.

همواره، ارزشمندترین چیز در بازارهای مالی، داشتن اطلاعات است؛ اگر چه کسانی در بورس رانت دارند؟ شما از رشد 100 درصدی سهام یک شرکت مطمئن شوید، قطعا دانستن این اطلاعات برای شما و سایر افراد ارزشمند است.

رانت در بورس نیز به همین صورت است؛ شامل اطلاعاتی است که پیش از همگانی شدن آن، موقعیت کسب سود را فراهم می‌کند.

متاسفانه باید بگوییم که رانت، این قابلیت را دارد که اقتصاد را فلج کند و عدم وجود عواملی همچون نبود شفافیت در بورس، باعث ایجاد رانت بازی در بورس اوراق بهادار می شود.

امکان از بین بردن رانت در بورس، حتی در کشورهای پیشرفته نیز وجود ندارد؛ اما با ارائه راهکارهایی می‌توان آن را کاهش داد.

به طور کلی، 2 روش برای کاهش رانت در اقتصاد و بورس وجود دارد:

1. افزایش میزان شفافیت در بازار
2. افزایش رونق بازار بورس

چه افرادی در بورس، رانت دارند؟

فرض کنید شرکتی قصد دارد که یک کسب‌وکار یا خط تولید مهمی را راه‌اندازی کند که برای شروع آن لازم است تا قرارداد مهمی را امضا کند؛ در واقع صاحبان این شرکت از درآمد قابل توجه این کار، مطلع هستند.

بنابراین، تا زمانی که قرارداد نهایی و کامل نشود، سخنی از جزئیات زده نخواهد شد و هیچ‌کس از جریان آن خبر کاملی نخواهد داشت (یعنی اطلاعات نهان است).

اما فرض کنید قبل از اینکه جزئیات این قرارداد یا تغییر و تحول مهم در شرکت برای عموم آشکار چه کسانی در بورس رانت دارند؟ شود، افرادی غیر از صاحبان شرکت، به هر طریقی به اطلاعات مذکور دست پیدا کرده و از آن در راستای منافع خود استفاده کنند؛ در این صورت این افراد دارای رانت اطلاعاتی هستند.

یکی از راهکارهای تشخیص درز اطلاعات، مقایسه‌ وضعیت معاملاتی نمادها در روزهای قبل از اعلام خبر است. این یک روش علمی در شناسایی “عدم تقارن اطلاعات” یا information asymmetric در بازار است که فقط هم مختص به بازار بورس نیست.

هر کجا که معاملاتی شکل بگیرد و دو طرف معامله اطلاعات یکسانی راجع به کالا و یا سهام و خدمات مورد معامله نداشته باشند؛ در این صورت “عدم تقارن اطلاعات” وجود دارد. به عنوان مثال در قراردادهای بیمه یا فروش املاک، شاهد این موارد هستیم.

مهمترین کانال‌های درز اطلاعات در بازار بورس، به شرح زیر است:

• زیرمجموعه های دولت، نهادهای قیمت‌گذاری و افراد حقیقی مسئول در این نهادها: به عنوان مثال؛ مرجع قیمت‌گذاری در صنعت پالایش، افرادی که در نرخ گذاری سیمان، فولاد و خودرو دخیل هستند.
• هیئت مدیره‌ شرکت‌ها: از دیگر کسانی که از اطلاعات نهان با خبر هستند، هیئت مدیره‌ شرکت‌ها هستند.
• حسابرسان، کارکنان شرکت و وکلای شرکت: این افراد نیز به سطوحی از اطلاعات تاثیرگذار شرکت دسترسی دارند که می‌تواند در معامله‌ سهام بسیار مهم باشد.

با وجود این کانال‌ها، انواع رانت‌های اطلاعاتی، قبل از اعلام به بازار به افراد خاص می‌رسد و این افراد وارد بازار می‌شوند و در نقش خریدار (هنگام خبر مثبت) و یا فروشنده (هنگام خبر منفی) ظاهر می‌شوند.

بدین ترتیب، دقیقا در همین زمان، عدم تقارن اطلاعات در معامله به وجود آمده و تنها یک طرف معامله، با اطلاعات نهانی که طرف مقابل ندارد، از معامله سود می‌برد.

آیا رانت در بورس خوب است یا بد؟

پاسخ به این پرسش، کمی سخت است؛ چراکه این موضوع برای افراد دارای رانت، خوب و برای افراد بدون رانت، بد است. از گذشته تا کنون، افرادی که رانت اطلاعاتی داشته‌اند، در همه بورس‌های دنیا وجود داشته و دارند.

در حقیقت؛ ایجاد رانت، در جهت منافع خواص و ضرر عموم مردم یا سهامداران است. استفاده از رانت، یک کار غیراخلاقی است؛ زیرا تنها برای قشر خاصی وجود دارد، موجب نارضایتی افراد زیادی است و ممکن است که باعث زیان اشخاص دیگر شود.

همچنین، اگر رانت در بورس شرکت‌ها موجب ایجاد زیان و ضایع شدن حقوق سهامداران شود، قطعاً امری غیرقانونی خواهد بود.

چگونه می‌توان در بازار بورس، رانت داشت؟

داشتن رانت برای همه آزاد است؛ به شرط این که بتوانید به اطلاعات نهانی دست پیدا کنید.

یکی از راه‌های کشف حرکات افرادی که رانت دارند، استفاده از تکنیک‌های کندل شناسی و تحلیل تکنیکال مانند price action است. معمولا افرادی که اطلاعات نهانی دارند، برای کسب سود شخصی، از این اطلاعات استفاده می کنند.

به عنوان مثال؛ شرکتی که تصمیم به فروش محصولات خود به مشتریان خارجی می‌گیرد و به اصطلاح راه صادرات را برای خود باز کرده است؛ زمینه را برای دسترسی به این اطلاعات برای مدیران عالی رتبه شرکت باز کرده است.

بنابراین، این افراد به دور از چشم قانون و به طور غیرمستقیم اقدام به خرید سهام شرکت می‌کنند.

گاهی خرید سنگین مدیران یک شرکت، باعث ایجاد اختلال و اشکال خاصی در نمودار قیمت سهام آن شرکت می‌شود که می‌تواند نشانه‌ای از سهام رانتی باشد؛ اما نکته قابل توجه این است که هرگز از روی نمودار نمی‌توان از وجود رانت در یک سهم به طور صد در صدی مطمئن شد.

نقش موسسات نظارتی در جلوگیری از رانت بازی در بازار بورس چیست؟

در بسیاری از سازمان‌ها و حوزه‌های قضایی، قوانین سفت و سختی جهت ممنوعیت معاملاتی که توسط اعضای صاحب منصب صورت می گیرند و اطلاعات نهانی دارند، تصویب شده است.

در ادامه، برخی از فعالیت‌های نظارتی انجام شده برای جلوگیری از رانت بازی در بورس مطرح کرده‌ایم:

• شناسایی طرفین معاملات مشکوک
• جمع‌آوری اطلاعات تراکنش‌های مشکوک
• بررسی فعالیت‌های اشخاصی که با افراد دارای اطلاعات نهانی یا با طرفین معاملات مشکوک، رابطه نزدیکی دارند.
• شناسایی و بررسی فعالیت‌های افرادی که به اطلاعات نهانی دسترسی داشته و دارند.
• بررسی فعالیت‌های سرمایه‌گذارانی که در گذشته به عنوان افراد دارای رانت شناسایی ‌شده‌اند.

همانطور که گفتیم، از بین بردن کامل رانت، امری غیرممکن است؛ اما با استفاده از این روش‌ها، امکان کاهش رانت در بازار بورس وجود خواهد داشت.

نحوه شناسایی سهام رانتی

با توجه به عملکرد افراد و سرمایه‌گذاران موفق، می‌توان فهمید که این افراد، با استفاده از روان‌شناسی بازار، تحلیل تکنیکال، تابلوخوانی، تحلیل بنیادی و چک کردن گزارش‌های منتشر شده در سایت کدال، عملکرد سریع‌تری نسبت به سایر افراد دارند.

در ادامه با روشی که مطرح می‌کنیم، شما هم می‌توانید سهام رانتی را تا حدودی تشخیص دهید.

برای شناسایی سهام رانتی، ابتدا باید وارد سایت tsetmc.com شوید و هماهنطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، در قسمت بالا سمت چپ، بر روی گزینه سبز رنگ به نام نمایش فهرست کلیک کنید.

در صفحه جدید، چند مربع و مستطیل آبی رنگ برای شما نمایان می‌شود.

شما باید در این صفحه، بر روی گزینه “تغییر سهامداران” کلیک کنید. بعد از آن تصویری را می‌بینید که باید نکات زیر را برای بررسی این صفحه بدانید:

• نکته اول: اگر این فلش‌ها سبز باشند، یعنی اینکه حقیقی‌ها یا حقوقی‌های بزرگ (یا به اصطلاح بازیگران)، این سهام را خریده‌اند و اگر هم قرمز باشد به این معنی است که فروخته‌اند.
• نکته دوم: اگر این 4 فلش، یعنی ستون اول در روزهای مختلف، هر چقدر بیشتر به سمت بالا باشد، یعنی احتمال اینکه یک خبر رانتی در آن سهم وجود داشته باشد، بیشتر است.
• نکته سوم: سهم‌هایی که احتمالا رانت در آن‌ها وجود دارد، به این شکل هستند که سهم‌های غیرهم‌گروه یکدیگر را می‌خرند. اگر مثلا یک هم‌گروه خودرویی، خودرویی را بخرد زیاد مهم نیست و هدف‌شان احتمالا گرفتن جایگاه‌های مدیریتی یا حمایت از آن سهم‌های خودرویی است که دارند؛ نه صرفا افزایش قیمت آن سهم یا ایجاد رانت در آن.

اما اگر مثلا سهام بانکی، یک سهم خودرویی یا هر سهم دیگری را بخرد، احتمالا خبرهایی از آن سهم دارد که این کار را انجام می‌دهد. این نکته نسبت به دو نکته بالاتر بسیار حائز اهمیت است.

به عنوان مثال؛ در تصویر زیر، شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی، سهم گروه پتروشیمی را خریده است؛ بنابراین، احتمال دارد که خبرهایی از آن سهم داشته باشد. حال سوال این است که ما باید این سهم را خریداری کنیم؟ قطعا خیر. قبل از هر چیزی لازم است تا تابلوی سهام پتروشیمی شازند را چک کنیم.

و نکته خیلی مهمی که وجود دارد این است که باید قسمت سهامداران این سهم که سهامداران عمده این سهم را نشان می‌هد نیز چک کنیم.

بعد از آن چه کسانی در بورس رانت دارند؟ باید تکنیکال سهم مذکور را بررسی کنیم. شما می‌توانید با مراجعه به سایت رهاورد به نشانی rahavard365.com، و با جستجوی سهام مورد نظرتان، نمودار قیمتی آن را مشاهده و تحلیل تکنیکال را روی آن انجام دهید.

اولین کاری که باید انجام دهید این است که حتما حد ضرر خود را در آن سهم مشخص کنید. برای این کار پیشنهاد می‌کنیم که کف معتبر قبلی همان سهم را به عنوان حد ضرر در نظر بگیرید. یعنی اینکه اگر سهم‌تان به آن قیمت رسید و پایین‌تر از آن رفت، شما باید آن را بفروشید؛ حتی اگر آن سهم طلا باشد!

اگر قیمت سهم مورد نظر، حد ضرر مشخص شده را نشکسته باشد، شما می‌توانید سهم مورد نظرتان را تا سقف معتبر قبلی نگه دارید.

با وجود شرایط گفته شده، احتمال رانت در سهم مورد نظر وجود دارد؛ اما شما می‌توانید براساس نکات گفته شده، سهم را خریداری کرده و سود خوبی به دست آورید.

سخن پایانی

به طور کلی رانت در بورس به معنای داشتن اطلاعات نهان و استفاده از این اطلاعات در جهت منافع شخصی است. لازم به ذکر است که در چنین شرایطی، انجام معامله و کسب سود، کاری غیراخلاقی و حتی غیرقانونی است.

در این مقاله درباره مفهوم رانت در بازار بورس، رانت اطلاعاتی، چگونگی تشخیص رانت از طریق تابلوخوانی و کاهش رانت در بورس صحبت کردیم. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید باشد.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

پشت‌پرده «رانت‌خواری»ها در بورس تهران چه کسانی هستند؟

. هرچند هدف سازمان بورس و اوراق بهادار از راه‌اندازی سامانه «کدال»، به حداقل رساندن رانت اطلاعاتی در بازار سهام بود با این وجود مشاهده می‌شود علاوه بر رانتی که برخی افراد خاص به آن دسترسی دارند، حالا سه بازیگر مهم و اثر‌گذار در بازار سهام کشور عمدا یا سهوا موجب تشدید فضای ایجاد رانت اطلاعاتی شده‌اند.

به گزارش اقتصادنیوز، بورس در عین حال که اصل مهم شفافیت را یدک می‌کشد، در بسیاری برهه‌ها محل سوءاستفاده برخی افراد ذی‌نفع شده است. استفاده از رانت فرصت‌ها و اطلاعات در تاریخ فعالیت بورس تهران همواره وجود داشته است. هرچند هدف سازمان بورس و اوراق بهادار از راه‌اندازی سامانه «کدال»، به حداقل رساندن رانت اطلاعاتی در بازار سهام بود با این وجود مشاهده می‌شود علاوه بر رانتی که برخی افراد خاص به آن دسترسی دارند، حالا سه بازیگر مهم و اثر‌گذار در بازار سهام کشور عمدا یا سهوا موجب تشدید فضای ایجاد رانت اطلاعاتی شده‌اند. ناشران بورسی، سازمان بورس و اوراق بهادار تهران و خبر‌نگاران سه نهادی هستند که اخیرا به‌طور عمد یا به دلیل ضعف عملکرد خود و متاسفانه در برخی موارد به دلیل عدم تعهد اخلاقی ایجاد رانت اطلاعاتی در بورس تهران را تشدید کرده‌اند.

نقش ناشران بورسی در ایجاد رانت

متاسفانه اخیرا در بورس تهران وقایعی رخ می‌دهد که اعتبار معاملات را خدشه دار کرده است. باید توجه داشت بی اعتماد شدن به بورس که به‌عنوان نماد و دماسنج اقتصادی هر کشوری شناخته می شود، اقتصاد آن کشور را زیرسوال می‌برد. دسترسی برخی افراد خاص به اطلاعات موضوعی است که شاید نتوان به‌طور کامل آن را از بین برد با این حال ریشه فضای رانت پنهانی را که از سوی شرکت‌ها، سازمان بورس و رسانه‌ها تقویت می‌شود، می توان خشکاند. اما چگونه ممکن است این سه بازیگر بازار سهام، فضای معاملات بورس تهران را با شایعه و رانت آلوده ‌کنند؟

از شرکت‌های فعال در بورس تهران آغاز می‌کنیم. در بسیاری از موارد مشاهده شده است که مدیران عامل یا مدیران مالی در مورد ارائه اطلاعات از وضعیت سود آوری از مراجعی غیر از کدال وارد می‌شوند. البته ارتباط شرکت ها با رسانه ها می تواند گامی مثبت در راستای شفافیت بیشتر وضعیت شرکت ها باشد اما این گفت‌و‌گو‌ها باید در مورد جزییات عملکرد شرکت‌ها باشد نه وعده تعدیل مثبت سود یا چه کسانی در بورس رانت دارند؟ چند برابر شدن قیمت سهم!طبق قوانین معاملات بازار سهام کشور اولین مرجع رسمی شرکت‌ها در مورد شفاف‌سازی و اطلاع رسانی از وضعیت سودآوری آنها باید سامانه «کدال» باشد برخی مدیران عامل یا مدیران مالی پیش از ارائه این اطلاعات سودآوری شرکت ها در سامانه «کدال» به گفت‌وگو با رسانه‌های مختلف می‌پردازند و وعده افزایش سودآوری و تعدیل مثبت درآمد شرکت را می‌دهند. در برخی موارد نیز پا را فراتر می‌گذارند و نوید افزایش یا حتی چند برابر شدن قیمت سهام را می‌دهند. این موارد هر دو خلاف قوانین بازار سهام کشور است.

باید توجه داشت که به لحاظ قانونی هر گونه اطلاع رسانی در مورد وضعیت شرکت‌ها، اعم از انعقاد قراردادهای جدید و به‌طور کلی هر‌گونه تغییر و تحولی در وضعیت سودآوری شرکت اولین بار باید از طریق سامانه کدال اعلام شود. چرا که انتشار این موارد در مراجع غیر رسمی برای اولین بار ،علاوه بر اینکه خلاف قانون معاملات است، درهای سوء‌استفاده در بازار سهام را نیز باز می‌کنند. این موضوع با ارائه اطلاعات درست یا نادرست علاوه بر مبهم کردن فضای معاملات سهام به این دلیل که از اولین مرجع رسمی قانونی منتشر نشده است، هم فضای معاملات سهام را مبهم می‌کنند و هم معامله‌گران را به دردسر می‌اندازد. البته در این میان نقش فعالان رسانه‌ای نیز خود‌نمایی می‌کند. ضعف و عدم تعهد اخلاقی برخی فعالان رسانه‌ای موجب انتشار چنین موارد خلاف قانون در بازار سهام می‌شود (در ادامه گزارش نقش این افراد نیز در ایجاد چنین فضایی به تفصیل تشریح می‌شود). برای حل چنین معضلی چه باید کرد؟ممکن است برخی مدیران شرکت‌ها به دلیل غفلت و سهوا به افشای جزئیات عملکرد نزد مراجع غیر رسمی بپردازند، این گروه مسوولان باید در گفت‌وگوهای خود با اصحاب رسانه مسوولیت بیشتری داشته باشند و متوجه بار حقوقی مواردی که مطرح می‌کنند، باشند. آن دسته‌ای نیز که قانون معاملات بازار سهام کشور در افشای اطلاعات را عمدا رعایت نمی‌کنند، باید به دلیل تخلف از قانون از سوی مقام ناظر مورد پیگیری‌های انضباطی قرار گیرند. موضوعی که متاسفانه تا کنون آن طور که انتظار می رفت از سوی سازمان بورس پیگیری نشده است. در این میان البته قصد نگارنده به هیچ وجه کم اهمیت شمردن گام های مثبت مقام ناظر در مورد ایجاد شفافیت در بازار سهام نیست.در اینجا مقصود انتظار برخوردهای قاطع‌تر از سوی مقام ناظر است.

نقش مقام ناظر چیست؟

همانطور که می دانید،وظیفه اصلی مقام ناظر بازار حرکت در راستای شفافیت هر چه بیشتر معاملات بورس اوراق بهادار تهران است. مقام ناظر در مواردی که بازار شایعات پیرامون سهام یک شرکت در بازار داغ است، باید به سرعت اقدام به در خواست شفاف سازی از سوی شرکت کند. سرعت اقدام مقام ناظر در این مورد حائز اهمیت است، چرا‌که برخی مواقع تاخیر در اقدام این نهاد برای شفاف‌سازی وضعیت یک شرکت تا جایی پیش می‌رود که دیگر دردی از معامله‌گران دوا نمی‌کند. بعضا تجربه شده است که پس از حرکت قیمت یک نماد در مسیر صعودی چشمگیر که پشتوانه بنیادی برای آن از سوی فعالان و کارشناسان بورسی مطرح نیست و صرفا شایعات است که روند قیمت سهم را رقم می‌زند، سازمان بورس و اوراق بهادار با یک تاخیر پیگیر شفاف‌سازی شرکت شده است. البته اخیرا این نهاد مسوول در راستای شفافیت گام‌های مثبتی برداشته است اما همچنان نتوانسته‌است، گره‌های حرکت بازار سهام در مسیر شفاف‌تر شدن را باز کنند.

بهتر این است که در موارد این چنین مبهم، سازمان بورس به سرعت وارد عمل شود و به‌صورت علنی اعلام کند که پیگیر شفاف‌سازی شرکت است. از طرفی باید با قوانین انضباطی قاطع تر در برخورد با تخلف شرکت ها، تعهد بیشتر ناشران را به ارائه اطلاعات به موقع تضمین کند. باید توجه داشت نداشتن زمان بندی و همچنین مکانیزه نبودن سیستم انتشار اطلاعات، توقف نمادها و گزارش‌های شفاف‌سازی شرکت‌ها موجب برخورد سلیقه‌ای سازمان بورس در برخورد با تخلف شرکت‌ها شده است. نتیجه این موضوع خدشه وارد کردن به معاملات بورس تهران و در پی آن رنگ باختن اعتماد است. به‌طور مثال در برخی موارد مشاهده شده است، در حالی که مسوولان بازار از عدم توقف یا بازگشایی نماد شرکتی خبر می‌دهند، پس از چند ساعت آن نماد به‌طور ناگهانی متوقف یا بازگشایی می‌شود. برای رفع این مشکل «دنیای اقتصاد» بارها پیشنهادهایی را به سازمان بورس و اوراق بهادار تهران ارائه کرده است. مکانیزه کردن سیستم انتشار اطلاعات و چه کسانی در بورس رانت دارند؟ توقف نمادها ضمن تعهد‌سازی بیشتر ناشران از جمله این پیشنهادها بوده است. زمان‌بندی دقیق در انتشار اطلاعات و توقف نماد‌ها از جمله موضوعاتی هستند که می‌توانند به تعهد هر چه بیشتر ناشران بورسی در راستای رعایت قوانین کمک کنند.

خبرنگاران چگونه به شایعات دامن می‌زنند

همان‌طور که اشاره شد، بازیگر سومی نیز در منحرف کردن شفافیت معاملات سهام نقش دارد. خبرنگاران! فعالان رسانه در نحوه انتقال صحبت‌های مدیران عامل شرکت‌ها و همچنین مقامات سازمان بورس در برخی موارد سهل‌انگاری یا شیطنت می‌کنند. بعضی فعالان رسانه، تیتر‌های جنجالی می‌زنند که ارتباطی با محتوای صحبت مقام ناظر بازار یا مدیران عامل شرکت‌ها ندارد. یا بعضا گفت‌وگویی منتشر می‌کنند که فرد مصاحبه‌شونده در مورد آن اعتراضاتی را ابراز داشته است. امری که برای آن دلیلی جز ذی‌نفع بودن این افراد به نظر نمی‌رسد. (البته باید توجه داشت بعضا سهل‌انگاری‌ها چنین شرایطی را ایجاد کرده‌اند). خبر‌نگاران و در اینجا به‌طور خاص فعالان رسانه در حوزه بازار سهام باید توجه داشته باشند که عینا اظهار نظرات مقام سازمان بورس یا مدیران عامل شرکت‌ها را منتقل کنند. نه اینکه با منتشر کردن برداشت‌های خود و منحرف کردن فضای معاملات سهام، دردسرهای زیادی برای معامله‌گران، مدیران عامل یا مقام ناظر بازار سهام ایجاد کنند.

علاوه بر این خبرنگاران باید با رعایت تمام جوانب اصول اخلاقی، اصل بی‌طرفی را به‌عنوان مهم‌ترین‌ اصل حرفه‌ خود رعایت کنند. این موضوع در مواردی که خبر‌نگار ذی‌نفع است، مشکلات زیادی به وجود می‌آورد. متاسفانه اخیرا برخی خبرنگاران، خبرنگاری را با تریبون سفته‌بازی اشتباه گرفته‌اند. برخی از این افراد در مقاطعی به انتشار اخبار و شایعات متعددی در مورد یک شرکت می‌پردازند و قصد دارند به اصطلاح سهم را داغ کنند. در برخی موارد نیز متاسفانه خبر‌نگاران بدون منبع خبر، اطلاعاتی را منتشر می‌کنند. اطلاع‌رسانی بدون منبع یا از منبع دیگران بدون ذکر نام آنها به داغ کردن بازار شایعات و ایجاد رانت اطلاعاتی منجر می‌شود. چرا که وقتی خبرنگاران رسانه‌های رسمی به این موارد کم‌توجهی می‌کنند دیگر چه انتظاری می‌توان از افراد گرداننده کانال‌های تلگرامی و مراجع غیر‌رسمی داشت. علاوه بر این موارد برخی فعالان رسانه از اعتماد مقام رسمی یا مدیر عامل یک شرکت سوء استفاده می‌کنند. در این زمینه دیده شده است که صحبت‌های یک فرد بدون توجه به درخواست وی برای عدم انتشار بنا به هردلیلی از سوی برخی رسانه‌ها منتشر می‌شود. در این موارد نیز سازمان بورس باید در تخلف رسانه‌ها در مورد داغ کردن بازار شایعات و ایجاد رانت برخورد کند. متاسفانه تجربه شده است که مقام ناظر سهام در مورد برخی از مسائل سختگیری‌هایی دارد اما جایی که برخورد قاطع‌تر مقام ناظر را می‌طلبد، سازمان یا با تاخیر عمل می‌کند یا آن طور که باید پیگیر مساله نیست.