شیوه اجرای اختیار فروش تبعی در ایران

اگر هر برگه سهام در تاریخ اعمال با رشد قیمت مواجه شود، سهام‌دار می‌تواند سود خود را بدون استفاده از اختیار فروش تبعی به دست آورد. چنین ابزاری باعث ایجاد یک حاشیه امن برای سهام‌داران می‌شود. به این ترتیب آن‌ها می‌توانند با خیالی آسوده دست به معامله بزنند و نگران ریسک سرمایه‌گذاری نباشند.

فرایند اجرایی اعمال سیستمی اوراق اختیار فروش تبعی تشریح شد

شرکت فرابورس ایران با انتشار اطلاعیه‌ای، ابلاغیه شماره ۱۲۲.۹۳۷۷۶ مورخ ۲۹ آبان ۱۴۰۰ سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر پیاده‌سازی فرایند اعمال سیستمی اوراق اختیار فروش تبعی از سال ۱۴۰۱، را تشریح کرد.

به گزارش بیداربورس، اطلاعیه فرایند اجرایی اعمال سیستمی اوراق اختیار فروش تبعی اداره بازار مشتقات شرکت فرابورس ایران به شرح زیر است:

۱) در هر یک از نمادهای معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی منتشر شده توسط فرابورس ایران، دسترسی مشتریان برای ارسال درخواست اعمال، توسط شرکت ارائه دهنده خدمات نرم افزاری اصلی و کارگزار مربوطه از ابتدای یک روز کاری قبل از سررسید تا ساعت ۱۴ روز سررسید، در صفحه معاملات آنلاین هر شخص ایجاد می‌شود. این دسترسی در قالب صفحه‌ای جداگانه و از طریق کارگزار ناظر اوراق اختیار فروش تبعی برای کلیه مشتریان حقیقی و حقوقی فراهم می‌شود.

۲)کارگزار ناظر اوراق اختیار فروش تبعی در هر نماد برای هر مشتری، همان کارگزار ناظر مشتری در سهام پایه نماد مذکور خواهد بود و مشتریان صرفاً از طریق کارگزار ناظر اوراق اختیار فروش تبعی خود قادر به ارسال درخواست اعمال اوراق اختیار فروش تبعی هستند.

۳) در صورتی که سهام پایه مشتری دارای کارگزار ناظر نباشد، امکان ثبت درخواست اعمال وجود نداشته و مشتری باید نسبت به تعیین کارگزار ناظر برای سهام پایه خود اقدام کند. از یک هفته مانده به سررسید اوراق تبعی، مشتری نباید کارگزار ناظر سهام پایه‌ای که قصد اعمال آن را دارد، تغییر دهد.

۴) دارایی معتبر مشتریان در اوراق اختیار فروش تبعی از ۴ روز کاری قبل از سررسید به شکل روزانه تنها برای شرکت ارائه دهنده خدمات نرم افزاری اصلی معرفی شده توسط کارگزار ناظر مشتری ارسال می‌شود. کارگزار ناظر، نماد و تعداد معتبر اوراق اختیار فروش تبعی مربوط به هر مشتری را از ۳ روزکاری قبل از سررسید، به مشتریان نمایش می‌دهد.

۵) دارندگان اوراق اختیار فروش تبعی در صورت تمایل به اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، از یک روز کاری قبل از سررسید هر نماد تبعی، می‌توانند نسبت به ورود و ثبت درخواستهای اعمال خود از طریق کارگزار ناظر اوراق فروش تبعی خود اقدام کنند. این درخواستها تا ساعت ۱۴روز سررسید از قابلیت ویرایش یا حذف برخوردار خواهد بود. لازم به ذکر است، درصورتی که دارندگان اوراق اختیار فروش تبعی قصد اعمال اوراق خود را نداشته باشند، نیازی به ثبت درخواست در سامانه آنلاین معاملاتی کارگزار نخواهد داشت.

۶) دارنده اوراق تبعی این امکان را خواهد داشت که هر دو نوع تسویه ممکن را برای بخشی از دارایی خود در اوراق تبعی انتخاب کند. گزینه های قابل انتخاب برای نوع تسویه، «فیزیکی» و «اول نقدی بعد فیزیکی» است. به عنوان مثال اگر فردی ۱۰ هزار ورقه تبعی در اختیار داشته باشد، می‌تواند تعداد ۵ هزار از دارایی خود را به شکل «فیزیکی» و تعداد ۵ هزار را به شکل «اول نقدی بعد فیزیکی» درخواست اعمال کند. علاوه برامکان وارد نمودن تعداد درخواست برای هر دو نوع تسویه، دو گزینه با عنوان «اعمال حداکثری» برای مشتری به شکل اعمال حداکثری- فیزیکی و اعمال حداکثری- اول نقدی بعد فیزیکی وجود دارد.

با انتخاب اعمال حداکثری- فیزیکی تمامی اوراق تبعی معتبر شخص دارنده به شکل فیزیکی تسویه خواهد شد. با انتخاب اعمال حداکثری - اول نقدی بعد فیزیکی، تمامی اوراق تبعی معتبر شخص دارنده در صورت امکان تسویه نقدی به شکل نقدی و در غیراین صورت به شکل فیزیکی تسویه خواهد شد. مشتری امکان انتخاب فقط یکی از دو گزینه بالا را دارا بوده و با انتخاب آن، امکان ورود تعداد درخواست در هر دو نوع تسویه غیرفعال خواهد شد.

۷) در هر نماد تبعی، تعداد تبعی درخواست شده جهت اعمال توسط دارنده اوراق تبعی، نباید از میزان دارایی وی در آن نماد بیشتر باشد (در صورتی که تعداد درخواست شده از تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر موجود در کد دارنده اوراق کمتر یا مساوی باشد، اعمال با تعداد درخواست شده انجام خواهد شد. در صورتی که تعداد درخواست شده از تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر موجود در کد دارنده اوراق بیشتر باشد، اعمال باتعداد معتبر انجام خواهد شد).

۸) مشتریان باید درخواست اعمال هر نماد اختیار فروش تبعی را تنها از طریق کارگزار ناظر خود در آن نماد اعلام کنند. در صورتی که بیش از یک درخواست اعمال در یک نماد اختیار تبعی و برای یک مشتری به شرکت مدیریت فناوری بورس تهران ارسال شود، هیچ یک از درخواستها معتبر نبوده و اعمال نخواهد شد.

۹) انجام تسویه نقدی در تسویه «اول نقدی بعد فیزیکی» فقط در صورت پایین تر بودن قیمت پایانی سهام پایه در سررسید از قیمت اعمال انجام خواهد شد. در صورتی که قیمت پایانی سهام پایه در سررسید از قیمت اعمال بیشتر باشد، تمامی درخواستهای تسویه دریافتی به شکل فیزیکی انجام خواهد شد. شایان ذکر است، در صورت بالاتر بودن قیمت پایانی سهام پایه در سررسید از قیمت اعمال، اعمال اوراق با زیان همراه خواهد بود، لذا، در صورتی که دارندگان تمایلی به انجام اعمال ندارند، نبایددرخواستی جهت اعمال ثبت کنند.

۱۰) عرضه کننده اوراق تبعی باید در روز سررسید نماد اوراق اختیار فروش تبعی مربوطه، حداکثر تا ساعت ۱۴ اولویت نوع تسویه خود را از طریق کارگزار ناظر اوراق تبعی خود در صفحه مربوطه در سامانه نامک وارد کند. در صورت عدم ورود اولویت نوع تسویه در مهلت مقرر، اولویت نوع تسویه عرضه کننده به شکل پیش فرض برای تمامی اوراق تبعی فروش رفته در نماد مربوطه، از نوع «اول نقدی بعد فیزیکی» در نظر گرفته خواهد شد.

۱۱) تسویه نقدی اوراق اختیار فروش تبعی تنها با توافق طرفین امکانپذیر است. بنابراین پس از دریافت تمامی درخواستهای اعمال از دارنده اوراق اختیار و دریافت اولویت نوع تسویه از عرضه کنندگان، نحوه اعمال برای هر شخص طبق جدول زیر تعیین خواهد شد.

۱۲) اگر مجموع درخواستهای اعمال مشتری در دو نوع فیزیکی و اول نقدی بعد فیزیکی در یک نماد اوراق اختیار فروش تبعی، بیش از تعداد دارایی معتبر اشخاص در آن نماد باشد، ابتدا درخواست تسویه فیزیکی مشتری تا سقف دارایی معتبر ایشان در نماد اوراق تبعی لحاظ شده و سپس مانده تعداد درخواست به عنوان درخواست تسویه از نوع اول نقدی بعد فیزیکی درنظر گرفته می شود.

به عنوان مثال اگر فردی ۱۰ هزار ورقه درخواست اعمال ارسال کرده باشد، (تعداد ۵ هزار به شکل «فیزیکی» و تعداد ۵ هزار به شکل «اول نقدی بعد فیزیکی»( ولی چنانچه دارایی وی در اوراق تبعی برابر با ۶ هزار ورقه باشد، نوع تسویه به شکل ۵ هزار فیزیکی و یک هزار اول نقدی بعد فیزیکی درنظر گرفته می شود.

۱۳) تنها اوراق اختیار فروش تبعی اشخاصی که سهام پایه را نیز تا روز سررسید نگهداری کرده باشند، قابل اعمال است. همچنین مازاد اوراق اختیار فروش تبعی (تعداد اوراق اختیار فروش تبعی بیش از تعداد سهام پایه یا بیش از سقفهای اعلامی توسط فرابورس ایران) قابل اعمال نخواهد بود.

۱۴) دریافت درخواستهای اعمال تنها با رویه فوق امکانپذیر است. در صورت عدم ثبت درخواست اعمال در تاریخ سررسید طی مهلت اعلام شده، اوراق تبعی منقضی شده و قابلیت اعمال ندارد.

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در فرابورس اعلام شد

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، رییس اداره بازار مشتقات شرکت فرابورس با صدور اطلاعیه‌ای نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی با هدف حمایت از سهام را اعلام کرد.

براین اساس، طبق ماده 24 دستورالعمل معاملات اوراق اختیار فروش تبعی در بورس تهران و فرابورس مصوب 14 شهریور سال 97، اعمال اوراق اختیار فروش تبعی برای درخواست اعمال از سوی دارنده اوراق اختیار فروش تبعی از طریق کارگزار وی یا شیوه اجرای اختیار فروش تبعی در ایران بورس مربوطه به شرکت سپرده گذاری مرکزی طبق زمان بندی فرآیند اعمال و طبق فرمت و رویه اعلامی سپرده گذاری مرکزی در اطلاعیه عرضه است. در صورت عدم ارائه درخواست از سوی دارنده اوراق در مهلت مقرر، اوراق اختیار فروش تبعی، اعمال نشده تلقی می شود و عرضه کننده مسئولیت در خصوص عدم اعمال دارنده اوراق ندارد.

لذا کارگزاران باید درخواست های اعمال تجمیع شده مشتریان را در قالب یک فایل با فرمت اکسل و از طریق اتوماسیون اداری در روز سررسید و حداکثر تا ساعت 13 به معاونت نظارت بازار شرکت فرابورس ارسال کنند.

- طبق ماده 23 دستورالعمل، چنانچه مجموعه تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت هر شخص در فرآیند عرضه تا سررسید از مجموع تعداد دارایی پایه تحت مالکیت وی و سقف خرید اعلامی در اطلاعیه عرضه برای هر کد در پایان هر روز بیشتر باشد، اوراق اختیار فروش تبعی مازاد فاقد اعتبار است.

بنابراین چنانچه تعداد درخواست اعمال اعلام شده بیشتر از تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در اختیار باشد، درخواست مازاد فاقد اعتبار خواهد بود و اعمال سقف اوراق اختیار فروش تبعی معتبر صورت خواهد گرفت. از سوی دیگر چنانچه تعداد درخواست اعلام ای از تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در اختیار کمتر باشد، اعمال به میزان درخواست اعلام شده قابل انجام خواهد بود لذا مقتضی است در اعلام تعداد درخواست مشتریان، کارگزاران موارد فوق را مد نظر قرار دهند.

شایان ذکر است اوراق اختیار فروش تبعی در واقع نوعی از اختیار فروش است که در آن به خریدار این اوراق اجازه می‌دهد تا دارایی پایه اختیار که در واقع یکی از سهام پایه می‌باشد با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه اوراق و قیمت اعمال بیمه کند و به‌نوعی کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌شود، در نتیجه این اوراق به‌نوعی بیمه سهام می‌باشند. لازم به ذکر است که عرضه‌کننده این اوراق شرکت (ناشر) و یا سهامدار عمده است که هدف آن‌ها ایجاد تضمین و اطمینان نسبت به سهام است.

اوراق اختیار فروش تبعی؛ ارزش دارایی خود را بیمه کنید!

در کشور ما به خاطر وجود تورم بالا، ارزش پول به مرور زمان کم می‌شود. به همین دلیل نباید سرمایه یا دارایی خود را به شکل وجه رایج نگه داشت. پس در این شرایط چه باید کرد؟‌ در واقع منطقی‌تر آن است که دارایی خود را وارد بازارهای مالی کنید. ولی شما نمی‌توانید هیچ‌یک از بازارهای مالی را بیابید که بدون ریسک باشند. اما اوراق اختیار فروش تبعی که از انواع اوراق اختیار معامله است، از جمله ابزارهای جذاب بازارهای مالی محیوب می‌شود که برای کاهش ریسک معاملات ایجاد شده‌اند. اوراق اختیار فروش تبعی چه سازوکاری دارند و چگونه منجر به کاهش ریسک می‌شوند؟

اوراق اختیار معامله چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی یکی از انواع شیوه اجرای اختیار فروش تبعی در ایران اوراق اختیار معامله محسوب می‌شود. بنابراین بهتر است پیش از پرداختن به اختیار فروش تبعی، آشنایی مختصری با اوراق اختیار معامله پیدا کنیم. اوراق اختیار معامله یک نوع قرارداد است که خریدار و فروشنده آن بر سر خرید یا فروش یک دارایی با قیمت معین و تا یک تاریخ مشخص توافق می‌کنند. به این ترتیب قیمت دارایی در چنین معامله‌ای تا تاریخ انجام معامله ثابت می‌ماند و عواملی از قبیل تورم یا نوسانات قیمت بازار نمی‌تواند تاثیری بر قیمت مورد توافق طرفین قرارداد بگذارند.

از این رو، قرارداد اختیار معامله گونه‌ای از ابزارهای کنترل ریسک در بازارهای مالی محسوب می‌شود و استفاده از آن در بازارهای پرنوسان می‌تواند دارایی افراد را بیمه کند. اوراق اختیار معامله به دو دسته اوراق اختیار فروش و اوراق اختیار خرید تقسیم می‌شوند.

بیشتر بخوانید

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

توضیحات را با یک جمله ساده آغاز می‌کنیم. استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی مانند این است که بخواهید سهام خود را بیمه کنید. به این ترتیب هنگام نوسانات و روزهای منفی بازار، سهام شما به نوعی بیمه خواهد بود. ناشر که از بازار و پتانسیل‌های آن آگاه است، اوراقی را منتشر می‌کند. خریداران اقدام به خرید این اوراق می‌کنند تا بتوانند ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهند. اگر در تاریخ اعمال، قیمت سهم از قیمت اعمال کمتر باشد، ضرر و زیانی متوجه فرد نخواهد بود. حتی در بدترین شرایط، سرمایه‌گذار اصل سرمایه خود را باز پس خواهد گرفت.

باید به این نکته توجه کنید که تنها سهام‌دار عمده است که می‌تواند این اوراق را به فروش برساند. افرادی که این اوراق را خریداری می‌کنند، در حقیقت با این کار دارایی خود را از ضرر و زیان‌ در امان نگه می‌دارند. اختیار فروش تبعی یکی از بهترین ابزارهایی است که برای کم کردن ریسک سرمایه‌گذاری از آن استفاده می‌شود.

سرمایه‌گذاران با تکیه بر چنین امکانی، می‌توانند از بازده و برآیند سرمایه‌گذاری خود مطمئن باشند. به عبارت دیگر اگر قیمت هر برگه سهام در تاریخ اعمال کم شود، سهام‌دار می‌تواند به کمک قرارداد اختیار فروش تبعی، سود سرمایه خود را نیز دریافت کند.

اگر هر برگه سهام در تاریخ اعمال با رشد قیمت مواجه شود، سهام‌دار می‌تواند سود خود را بدون استفاده از اختیار فروش تبعی به دست آورد. چنین ابزاری باعث ایجاد یک حاشیه امن برای سهام‌داران می‌شود. به این ترتیب آن‌ها می‌توانند با خیالی آسوده دست به معامله بزنند و نگران ریسک سرمایه‌گذاری نباشند.

مفاهیم و اصطلاحات مربوط به قرارداد اختیار فروش تبعی

در خصوص اوراق اختیار فروش تبعی چند اصطلاح مهم وجود دارد که باید با مفهوم آن آشنا شویم:

• سهم پایه: این سهم همان سهمی است که اوراق اختیار فروش تبعی برای آن در نظر گرفته شده است. در واقع این سهم توسط اوراق اختیار فروش بیمه خواهد شد.

• قیمت اعمال:‌ قیمتی که عرضه‌کننده اوراق فروش موظف است در تاریخ اعمال، بر اساس آن عمل کند.

• تاریخ اعمال: تاریخی است که در آن اوراق اختیار فروش تبعی اعمال می‌شود.

• دوره معاملاتی:‌ این دوره نشان‌دهنده فاصله میان اولین و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی است.

• سقف خرید: این اصطلاح به معنای حداکثر تعداد اوراق تبعی قابل خرید به ازای هر کد حقیقی و حقوقی است.

• کل حجم عرضه: تعداد کل اوراق تبعی که ناشر سهام هر روز منتشر می‌کند.

• قیمت عرضه اوراق تبعی: این مورد برابر است با قیمت فروش اوراق اختیار فروش تبعی توسط ناشر. البته این قیمت، روزانه بر مبنای فرمولی مشخص محاسبه می‌شود.

شیوه اجرای اختیار فروش تبعی در ایران

این اوراق در سراسر جهان نیز وجود دارند. اما دو شیوه اجرایی آن عبارتند از روش اروپایی و روش آمریکایی. در شیوه اروپایی، زمان اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در تاریخ سررسید اوراق است؛ یعنی شخص زودتر از این تاریخ نمی‌تواند از اوراق خود استفاده کند. اما در نوع آمریکایی، سرمایه‌گذار در هر زمان تا رسیدن به سررسید می‌تواند از این اوراق استفاده کند. شیوه مرسوم در ایران نیز همان شیوه اروپایی است. یعنی تنها در تاریخ سررسید است که سرمایه‌گذار قادر خواهد بود از اوراق خود استفاده کند.

نحوه خرید و استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی

برای درک بهتر مفهوم اختیار فروش تبعی و روش خرید و استفاده از این قرارداد بهتر است یک مثال ارائه کنیم. فرض کنید شخصی ۴۰۰ هزار برگه سهام شرکت فولاد را خریداری کرده است. در این مثال قیمت هر واحد از این سهم را برابر با ۳۵۰۰ تومان در نظر می‌گیریم. حال در نظر بگیرید که این شخص به منظور کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی کرده است. قیمت اعمال این اوراق را ۳۷۰۰ و سررسید آن را چهار ماه آینده در نظر بگیرید.

این نکته را در خاطر داشته باشید که سرمایه‌گذار باید معادل اوراق فروش تبعی، سهام پایه را در سبد سهام خود داشته باشد. در این مثال، شخص اگر ۴۰۰ هزار سهم شرکت فولاد را نداشت، نمی‌توانست به همین تعداد، اختیار فروش خریداری کند. یعنی خرید ۴۰۰ هزار برگه اوراق اختیار فروش تبعی تنها در صورت داشتن همین تعداد سهام فولاد امکان‌پذیر است.

البته هر کد بورسی تنها می‌تواند تعداد محدود و مشخصی از اوراق فروش تبعی را خریداری کند. این امر در اطلاعیه فروش مشخص می‌شود. اگر قیمت عرضه هر برگه اوراق تبعی را یک ریال در نظر بگیریم، خریدار در این مثال باید ۴۰ هزار تومان برای خرید ۴۰۰ هزار برگه اوراق فروش تبعی بپردازد.

به این نکته هم توجه کنید که به تعداد اوراق اختیار فروش، باید سهام پایه را تا زمان سررسید اوراق در سبد خود نگهداری کنید. در این مدت امکان فروش این تعداد از سهام وجود نخواهد داشت.

بیشتر بخوانید

حال با توجه به مثال مذکور،‌ می‌خواهیم حالت‌های ممکن را بررسی کنیم.

حالت اول: کاهش قیمت سهام در تاریخ اعمال

فرض کنید که قیمت سهام فولاد به ۲۵۰۰ تومان کاهش پیدا کند. هنگامی که سرمایه‌گذار تصمیم به اعمال اختیار فروش خود می‌گیرد، ناشر موظف است سهام را در تاریخ سررسید با قیمت اعمال خریداری کند. در این مثال قیمت اعمال برابر با ۳۷۰۰ تومان است. در چنین شرایطی، نه تنها ضرری متوجه سرمایه‌دار نشده است، بلکه او روی هر برگه ۲۰۰ تومان نیز سود کرده است. چرا که سهام شرکت فولاد را با قیمت ۳۵۰۰ تومان خریداری کرده بود و اکنون آن را به قیمت ۳۷۰۰ تومان فروخته است. به این ترتیب ریسک سرمایه‌گذاری از بین می‌رود و حتی سود نیز جانشین آن خواهد شد.

حالت دوم: افزایش قیمت سهام در تاریخ اعمال

این مورد برعکس حالت اول است. فرض کنید قیمت سهام شرکت فولاد به ۳۸۰۰ تومان برسد. در چنین وضعیتی سرمایه‌گذار از اوراق اختیار فروش تبعی استفاده نخواهد کرد. چرا که قیمت فعلی سهم از قیمت اعمال اوراق اختیار فروش بالاتر است.

حالت سوم:‌ عدم تغییر قیمت سهام در تاریخ اعمال

در چنین شرایطی قیمت سهام در بازار با قیمت اعمال یکی خواهد بود. در این مثال قیمت اعمال ۳۷۰۰ تومان بود. پس اگر قیمت سهام هم در تاریخ اعمال برابر با ۳۷۰۰ تومان باشد، شاهد حالت سوم خواهیم بود. چنین شرایطی هیچ سود و زیانی برای سرمایه‌گذار به همراه ندارد.

دقت کنید که در هر یک از سه حالت مذکور، سرمایه‌گذار باید مبلغ ۴۰ هزار تومان بابت خرید اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت کند. البته این مبلغ در ازای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری ناچیز است.

چه سهم‌هایی اوراق اختیار فروش تبعی منتشر می کنند؟

شرکت‌هایی که سهام خود را در بازار بورس منتشر کرده‌اند، می‌توانند برای سهام خود، اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کنند. در صورتی که شرکتی تصمیم بگیرد که این شیوه اجرای اختیار فروش تبعی در ایران اوراق را برای سهام خود در نظر بگیرد، اطلاعیه‌ای در این زمینه منتشر می‌کند تا سهام‌داران و سرمایه‌گذاران از این مساله مطلع شوند. شرکت‌ها در اطلاعیه‌ای که در خصوص این قرارداد منتشر می‌کنند، روش استفاده و جزییات شرایط در نظر گرفته شده در این اوراق را نیز ذکر می‌کنند.

همانطور که گفته شد، شرکت‌ها با انتشار این اوراق، قیمت سهام خود را برای سهام‌داران بیمه می‌کنند و باید در نظر داشت که شرط استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی، دارا بودن تعداد سهامی معادل اوراق اختیار فروش و حفظ آن تا تاریخ سررسید این قرارداد است.

مزایای اوراق اختیار فروش تبعی

1. سهام‌داران عمده به منظور حمایت از سهام خود معمولا دارایی خود را افزایش می‌دهند. اما در روش استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی دیدگاه متفاوت است. در واقع استفاده از این اوراق منجر به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و پوشش ارزش سهام خواهد شد.
2. چنانچه شاهد افت قیمت سهام در اثر هیجانات منفی بازار باشیم، اوراق مذکور با ایجاد حاشیه امن، شرایط بسیار مساعدی برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند.
3. در صورت وجود چنین اوراقی، سهم با تقاضای بیشتری مواجه خواهد شد. همچنین این امر موجب اعتماد سهام‌داران و سرمایه‌گذاران خواهد شد.
4. به کمک این ابزار می‌توان مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری را به بهترین شیوه انجام داد. هم‌چنین در بدترین شرایط، نتیجه خرید چنین اوراقی پس گرفتن اصل سرمایه خواهد بود که در مقایسه با فروش سهام در قیمت پایین، خود می‌تواند به عنوان سود تلقی شود.

معایب اوراق اختیار فروش تبعی

• چنین اوراقی در بازار ثانویه جایی ندارند.

بیشتر بخوانید

• تنها در صورتی می‌توان این اوراق را خریداری کرد که سهام پایه در پرتفوی موجود باشد. یعنی اگر سهام فولاد را در سبد خود نداشته باشید، نمی‌توانید اوراق اختیار فروش تبعی فولاد را خریداری کنید.
• سقف خرید نشان از محدودیت خرید اوراق اختیار فروش دارد. این امر نکته‌ای منفی تلقی می‌شود.
• تعهد ناشر پس از تاریخ اعمال از بین می‌رود.
• امکان دارد قبل از تاریخ اعمال، به کمک هیجانات مثبت و یا جلوگیری از انتشار اطلاعیه‌های منفی، تلاش‌هایی برای عدم کاهش قیمت سهم انجام شود.
• سهام‌دار تنها در صورتی می‌تواند سهام پایه را به فروش برساند که تعداد آن از تعداد اوراق تبعی بیشتر باشد. اما در صورتی که با فروش سهام، تعداد اوراق اختیار فروش از تعداد سهام باقی‌مانده در پرتفوی بیشتر باشد، اوراق اختیار فروش مازاد در انتهای روز ابطال خواهد شد.

جمع‌بندی

کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در هر یک از بازارهای مالی مساله مهمی است که توجه به آن منجر به مدیریت بهتر سرمایه خواهد شد. چنین امری در بازار بورس به کمک اوراق اختیار فروش تبعی قابل اجراست. شرکت‌ها با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، قیمت سهام خود را برای سهام‌داران بیمه می‌کنند. به این ترتیب، سهام‌دار اطمینان خاطر می‌باید که حتی در صورت کاهش قیمت سهام، ارزش دارایی‌اش از میزان مشخصی کمتر نخواهد شد.

شرکت‌ها با انتشار اطلاعیه، سهام‌داران و سرمایه‌گذاران را از انتشار اوراق فروش تبعی و جزییات این قرارداد مطلع می‌سازند. سهام‌داران برای استفاده از قرارداد اختیار فروش، باید به همان تعداد سهم شرکت را در سبد سهامشان داشته باشند و تا تاریخ سررسید قرارداد، این تعداد سهم را نگهداری کنند.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

هر فردی در هنگام خرید سهام، احتمال سود و زیان را در نظر می‌گیرد؛ اما راهکارهایی برای مدیریت و نیز کاهش ریسک وجود دارد. اوراق اختیار فروش تبعی یکی از این راهکارها است.

اختصاصی آگاه پرس – در ادامه سلسله یادداشت های «سواد بورسی»، به تبیین و تشریح «اوراق اختیار فروش تبعی» و جزئیات مربوط به آن می پردازیم.

ریسک یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر سرمایه‌گذاری در هر بازاری است. در بازار بورس نیز نوسانات قیمت‌ها ممکن است به نفع یا ضرر معامله‌گران تمام شوند. هر فردی در هنگام خرید سهام، احتمال سود و زیان را در نظر می‌گیرد؛ اما راهکارهایی برای مدیریت و نیز کاهش ریسک وجود دارد. اوراق اختیار فروش تبعی یکی از این راهکارها است.

«اوراق اختیار فروش تبعی» چه کارکردی دارند؟

اوراق اختیار فروش تبعی، عملکردی شبیه بیمه دارند. با خرید این اوراق سهام‌دار سرمایه خود را در مقابل نوسانات بازار بیمه می‌کند. کارکرد این اوراق به این صورت است که سهام‌دار عمده (شرکت منتشرکننده اوراق) با توجه به تحلیل‌های خود و شناختی که از بازار دارد، اوراقی را منتشر می‌کند و به موجب آن متعهد می‌شود سهام را در تاریخ خاصی با قیمت خاصی از سهام‌داران خریداری کند. به این ترتیب دارنده اوراق در برابر نوسانات بازار ایمن خواهد بود و مطمئن می‌شود که در تاریخ سررسید، در صورت تمایل می‌تواند سهام خود را نقد کند.

این فرایند راهکاری برای کاهش ریسک سیستماتیک در بازار است. در صورتی که قیمت سهام از مبلغی که در اوراق ذکر شده است کمتر باشد، فرد می‌تواند در تاریخ سررسید اوراق درخواست اعمال آن‌ها را به کارگزاری بدهد. اگر در تاریخ سررسید قیمت سهام از قیمت ذکرشده در اوراق بیشتر شده باشد، سهام دار از اعمال اوراق صرفنظر خواهد کرد. این شرایط، آسودگی خیال سرمایه‌گذاران را بیشتر می‌کند.

قوانین مربوط به «اوراق اختیار فروش تبعی»

طرح این گونه اوراق در جهان با دو روش اروپایی و آمریکایی اجرا می شود. در روش اروپایی، اوراق تنها در تاریخ سررسید اعمال می‌شوند و قبل از آن امکان اعمال آن‌ها وجود ندارد. در حالت آمریکایی، سرمایه‌گذار پس از خرید می‌تواند در هر تاریخی که بخواهد برای اعمال اوراق اقدام کند. در ایران، شیوه اروپایی اجرا می‌شود.

قوانین مربوط به این اوراق نیز به شرح ذیل است:

• اوراق اختیار فروش تبعی برای هر سهم به صورت خاص منتشر می شود و برای خرید آن باید سهام پایه داشته باشید. مثلاً کسی که می خواهد ۱۰۰ ورقه اختیار فروش تبعی برای سهام فملی بخرد، باید ۱۰۰ سهم فملی در پرتفوی خود داشته باشد؛
• تا زمان سررسید، امکان فروش سهام پایه یا اوراق وجود نخواهد داشت؛
• این اوراق بازار ثانوی ندارند و قابل انتقال نیستند؛
• هر کد بورسی تنها به تعدادی که در اطلاعیه اعلام می‌شود اجازه خرید اوراق را دارد.

خرید «اوراق اختیار فروش تبعی» چه مزایا و معایبی دارد؟

مهمترین مزیت این اوراق، امنیت و آسودگی خاطری است که برای سهام‌داران فراهم می‌آورند. همچنین با انتشار این اوراق، تقاضا برای خرید سهم بیشتر می شود و اعتماد سرمایه‌گذاران افزایش می‌یابد. با این حال، این اوراق معایبی نیز دارند. برای نمونه می‌توان به نبود بازار ثانوی اشاره کرد. سهام پایه و اوراق تا زمان سررسید فریز می‌شوند و امکان معامله آن‌ها و سود بردن از نوسانات وجود ندارد. همچنین احتمال ایجاد هیجانات مثبت قبل از تاریخ اعمال یا شیوه اجرای اختیار فروش تبعی در ایران جلوگیری از اطلاعیه‌های منفی برای پیشگیری از کاهش قیمت سهم نیز وجود دارد.

جمع‌بندی

اوراق اختیار فروش تبعی راهکاری برای کاهش ریسک سرمایه گذاری در بورس به شمار می‌روند و به نوعی بیمه سهام تلقی می‌شوند. این اوراق تعهد می‌کنند که سهام را در تاریخ مشخص و با قیمت مشخص از سهام‌داران خریداری کنند و به این ترتیب امنیت خاطر سرمایه گذاران فراهم خواهد شد.

تامین مالی با اوراق اختیار فروش تبعی

گروه بورس- تامین مالی کم‌هزینه با اوراق اختیار فروش تبعی یکی از راه‌های توسعه‌ای بازار سرمایه است. علی صحرائی مدیرعامل بورس تهران گفت: بازار اختیار فروش تبعی از کم‌هزینه‌ترین و سریع‌ترین فرآیند انتشار در مقایسه با سایر روش‌های تامین مالی برخوردار است. وی در ادامه گفت: این بازار ضمن تضمین حداقل بازدهی برای سرمایه‌گذاران و نیز حمایت از سهام پایه و جلوگیری از فشار فروش منجر به عدم خروج پول از بازار سهام و افزایش نقدشوندگی سهام پذیرفته شده در بورس می‌شود. مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران گفت: شرکت‌های فعال در بازار سرمایه می‌توانند با بهره‌گیری از ابزار اختیار فروش تبعی روند تامین مالی خود را در مدت زمان کوتاهی به سرانجام برسانند. با بهره‌‌گیری از این ابزار، تامین مالی بنگاه‌‌های اقتصادی با هزینه کمتر و در اسرع وقت امکان‌پذیر شده است و نویددهنده ارتقای تامین مالی در سطح بازار سرمایه هم از نظر نرخ و هم از نظر سرعت دسترسی به منابع مالی است. وی ادامه داد: اوراق اختیار فروش تبعی با تسهیل فرآیند تامین مالی در بورس، میزان گرایش شرکت‌‌ها به بورس برای تامین مالی با بهره‌‌گیری از این روش را افزایش داده است.
استقبال شرکت‌ها
صحرائی از تامین مالی بیش از ۲۰ شرکت به واسطه این ابزار در بورس تهران خبر داد و یادآور شد: استقبال شرکت‌‌ها برای تامین مالی از طریق بازار اختیار فروش تبعی به شکل فزاینده‌ای افزایش یافته است. مدیرعامل بورس تهران به تامین مالی ۲۹۵ هزار میلیارد ریالی انواع ابزار معاملاتی در بورس تهران طی سال ۹۷ اشاره کرد و در ادامه گفت: امروزه به تناسب رشد بازارهای مالی و بین‌المللی شدن آن، طراحی و توسعه ابزارهای نوین متناسب با نیازهای سرمایه‌‌گذاران مختلف، نقش قابل‌‌توجهی در توسعه بورس‌ها داشته است، بازارهای مالی پیشرفته به ارائه ابزارهای مالی سنتی بسنده نکرده و در تلاش برای ارائه ابزارهای مالی جدیدی هستند.
راه‌اندازی ابزارهای نوین
بورس اوراق بهادار تهران نیز همواره درصدد مطالعه و راه‌اندازی ابزارهای نوین معاملاتی متناسب با نیازهای بازار سرمایه ایران بوده و طی سال‌‌های اخیر با معرفی ابزارهایی همچون قراردادهای آتی تک‌سهم و سبد سهام، قراردادهای اختیارمعامله و اوراق اختیار فروش تبعی گام‌های اساسی در این زمینه برداشته است. صحرائی به بیان تعریفی از اوراق اختیار فروش تبعی، پرداخت و گفت: این اوراق، اختیار فروش تعداد مشخصی از دارایی پایه به «قیمت اعمال» تعیین شده در «اطلاعیه عرضه» در تاریخ سررسید را به خریدار آن می‌‌دهد و مهم‌ترین ویژگی آن، این است که خریدار اوراق اختیار فروش تبعی باید سهام پایه اوراق را به ‌طور همزمان در اختیار داشته باشد، این بدان معنی است که در صورت تامین مالی یک شرکت یا بنگاه اقتصادی به عنوان عرضه‌کننده اوراق اختیار فروش تبعی، سرمایه‌‌گذار سهام پایه را نیز از عرضه‌‌کننده خریداری می‌کند.
مبلغ پرداختی توسط خریدار
وی یادآور شد: هر روز به صورت سیستمی، تعداد اوراق تبعی تحت مالکیت سرمایه‌‌گذار با مانده سهام شخص مقایسه می‌شود. مجموع تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت هر خریدار در پایان هر روز معاملاتی، حداکثر باید به تعداد کل دارایی پایه متعلق به وی با رعایت محدودیت‌‌های معاملاتی باشد. در غیر این صورت اوراق اختیار فروش‌ تبعی مازاد، فاقد اعتبار بوده و مبلغ پرداختی توسط خریدار پس از کسر هزینه‌‌های مربوطه، به عنوان خسارت به عرضه‌‌کننده تعلق می‌گیرد.مدیرعامل بورس تهران هدف اولیه از انتشار اوراق تبعی را حمایت از سهام توسط ناشران و سهامداران عمده شرکت‌‌ها دانست و تصریح کرد: این روش در مقایسه با بازارگردانی سهام در بازار نقد از یک‌سو جذاب‌تر و کم‌هزینه‌تر است و از سوی دیگر بازدهی تضمین‌شده برای سرمایه‌‌گذاران به همراه دارد. همچنین امروز کارکردهای دیگری از جمله تامین مالی نیز برای آن تعریف شده است.
فرآیند انتشار
وی به بیان مزایای اوراق شیوه اجرای اختیار فروش تبعی در ایران اختیار فروش تبعی پرداخت و گفت: این اوراق از کم‌هزینه‌ترین و سریع‌ترین فرآیند انتشار در مقایسه با سایر روش‌‌های تامین مالی برخوردار است. مزیت دیگر این اوراق عدم خروج پول از بازار سهام و کمک به افزایش نقدشوندگی سهام پایه است ضمن اینکه تضمین حداقل بازدهی برای سرمایه‌‌گذاران و نیز حمایت از سهام پایه و جلوگیری از فشار فروش از دیگر مزایای این اوراق به حساب می‌‌آید.
دستورالعمل عرضه
صحرائی افزود: اوراق اختیار فروش تبعی برای اولین‌‌بار در ۲۵ مرداد ۹۱ و روی سهام شرکت پتروشیمی کرمانشاه منتشر و به بازار معرفی شد. در سه ماهه پایانی سال ۹۲ و در شروع سال ۹۳ بازار شاهد افت بی‌سابقه قیمت‌ها و به موازات آن کاهش حجم معاملات در بخش سهام بوده است، لذا در تیرماه ۱۳۹۳ به صورت همزمان روی ۲۹ سهم پایه فعال در بورس اوراق بهادار تهران، اوراق اختیار فروش تبعی تعریف و به بازار عرضه شد تا بتواند در جلوگیری از فشار فروش موثر واقع شود که در این میان، ۲۶ نماد اوراق اختیار فروش تبعی در سررسید مطابق با دستورالعمل قبلی (دستورالعمل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران)، قابلیت اعمال داشته و توسط عرضه‌کنندگان اوراق تبعی تسویه شد.
دلیل اصلی عرضه
وی ادامه داد: تا پیش از سال ۹۵، دلیل اصلی عرضه اوراق اختیار فروش تبعی از سوی عرضه‌کنندگان، حمایت از سهام در بازار به منظور جلوگیری از فشار فروش بوده، اما با تغییر روند بازار و سهولت استفاده از این ابزار در مقایسه با سایر روش‌‌های تامین مالی، تامین مالی کوتاه‌مدت دلیل اصلی انتشار اوراق فوق مطرح شد. اولین انتشار با هدف تامین مالی روی سهام شرکت پتروشیمی جم صورت گرفت و به سرعت با استقبال روبه‌رو شد، زیرا در مقایسه با سایر روش‌های تامین مالی مانند انتشار اوراق بدهی، اخذ وام و … با سرعت بیشتر و هزینه کمتری قابل اجرا بوده است. ناشر اوراق تبعی از طریق عرضه سهام در بازار نقد، اقدام به تامین مالی کرده و تضمینی در قالب اوراق اختیار فروش تبعی به سهامدار می‌‌دهد.
حجم سهام پایه اوراق
مدیرعامل بورس تهران به تایید کمیته فقهی اشاره کرد و افزود: از آنجایی که در بسیاری از موارد، حجم سهام پایه اوراق تبعی که به فروش می‌رود، درصد قابل توجهی از سرمایه شرکت بوده و ریسک از دست دادن جایگاه مدیریتی را برای ناشر تبعی به همراه دارد، طرح تامین مالی پیشنهادی بورس با تایید کمیته فقهی، با عنوان «تامین مالی شرکت‌‌ها با استفاده از خرید سهام توسط سرمایه‌‌گذاران همراه با حق اختیار فروش تبعی و خرید حق اختیار خرید توسط ناشر یا دارنده سهام» برای اولین بار روی سهام پایه شرکت مخابرات ایران در سال ۱۳۹۵صورت گرفت. وی خاطرنشان کرد: ارزش تامین مالی صورت گرفته در بازار اوراق اختیار فروش تبعی در سال ۱۳۹۶ به بیش از ۲۳۰۰میلیارد تومان رسید که نسبت به سال ۱۳۹۵ با رشد قابل توجهی همراه بوده است. همچنین در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۷ نیز، مبلغ ۲۶۴۳ میلیارد ریال از این محل تامین مالی شده است. اوراق اختیار فروش تبعی توانست در سال گذشته، بیش از ۱۸ درصد از سهم کل تامین مالی انجام شده در بورس که شامل تامین مالی از محل انتشار اوراق بدهی و افزایش سرمایه (از محل مطالبات و آورده نقدی سهامداران) نیز بوده است را به خود اختصاص دهد.
محدودیت‌ها
مدیر عامل بورس تهران در ادامه افزود: در اواخر سال ۹۶، انتشار اوراق تبعی شیوه اجرای اختیار فروش تبعی در ایران با محدودیت‌‌هایی همراه شد که دلیل آن وجود ابهاماتی در دستورالعمل مربوطه بود. لذا با توجه به اهمیت این ابزار برای بورس تهران، بازنگری دستورالعمل در دستور کار قرار گرفت. همچنین به دلیل برخی ابهامات مطرح شده، طرح انتشار اوراق تبعی با هدف تامین مالی، مجددا در کمیته محترم فقهی سبا مطرح شد که مورد تایید قرار گرفت و دستورالعمل نهایی پس از بررسی در کمیته تدوین مقررات با حضور ارکان بازار، در تاریخ ۱۴ شهریور ماه ۹۷ به تصویب هیات مدیره محترم سازمان بورس و اوراق بهادار رسید.
توسعه ابزارها
وی به تصویب دستورالعمل جدید اشاره کرد و گفت: تصویب دستورالعمل جدید با عنوان «دستورالعمل معاملات اوراق اختیار فروش تبعی در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس» با تسهیل فرآیندهای اجرایی همانند توثیق خودکار سهام خریداری شده بدون نیاز به انجام تشریفات اضافی و سهولت در واگذاری اختیار خرید تبعی توسط سرمایه‌‌گذار گام مهمی در راستای توسعه این ابزار بوده است. صحرائی به مزایای دیگر دستورالعمل جدید پرداخت و افزود: از جمله مزایای دیگر دستورالعمل جدید می‌توان به فراهم‌سازی امکان اعمال اوراق اختیار فروش تبعی توسط سرمایه‌‌گذار در هر شرایطی (در سود، در زیان، بی‌تفاوت)، پیش‌بینی وجود معاملات ثانویه، پیش‌بینی دقیق جرایم و خسارت‌ها و … اشاره کرد.
توسعه بازار اوراق
مدیرعامل بورس تهران ارتقای تامین مالی را از رسالت‌های اصلی بورس تهران عنوان کرد و گفت: بورس تهران در راستای رفع مشکلات احتمالی و توسعه بازار اوراق اختیار فروش تبعی حداکثر تلاش خود را به کار خواهد گرفت، تا فعالان بازار بتوانند از مزایای این ابزار به نحو احسن بهره‌مند شوند، چرا که تسهیل فرآیندهای تامین مالی و افزایش سهم بازار سرمایه در تامین ‌مالی بنگاه‌‌های اقتصادی از رسالت‌های اصلی این شرکت است. علی صحرائی در پایان با اشاره به اولین تامین مالی انجام شده مطابق دستورالعمل جدید برای شرکت سرمایه‌‌گذاری صباتامین در حدود ۲۰۰۰ میلیارد ریال، ابراز امیدواری کرد: با تغییرات انجام شده و اصلاح دستورالعمل شاهد استقبال هرچه بیشتر شرکت‌ها و بنگاه‌‌های اقتصادی از این ابزار در راستای تامین مالی و بهره‌مندی از سایر کارکردهای آن باشیم.