معاون نظارت بازار فرابورس ایران گفت: عدم اعمال حجم مبنا در بازه‌های صعودی یا نزولی می‌تواند کمک مهمی به تعدیل قیمت‌ها و تنظیم عرضه و تقاضا کند.
تاثیر حجم مبنا بر تسریع نوسانات قیمت سهام و تاخیر در رسیدن به قیمت واقعی سهم در بورس اوراق بهادار تهران
در تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس بازارهای سرمایه کارا در شکل نیمه قوی، قیمت سهام منعکس کننده تمامی اطلاعاتی است که منتشر شده و در اختیار عمومی قرار دارد. در چنین بازارهایی قیمت سهام نسبت به اطلاعات جدید مرتبط واکنش نشان میدهد و تغییرات قیمت متناسب با اطلاعات دریافتی خواهد بود. اما در بعضی از بازارهای رویه هایی به منظور کنترل تغییرات قیمت سهام وضع شده و توسط مسیولان بورس اوراق بهادار به کار گرفته می شود که به آنها متوقف کننده های خودکار می گویند. این نوع کنترل قیمت سهام باعث می شود که قیمت سهام منعکس کننده اطلاعات منتشره نباشد و بازار غیر کار گردد. مرادی نیا، 1385 در پژوهش حاضر جهت بررسی اثرات حجم مبنا بر بازار سرماهی به مقایسه دو گروه از معاملات در بازار اقدام شده است، گروه جامعه آماری شامل معاملات انجام شده با اعمال حجم مبنا و گروه مقایسه شامل معاملات انجام شده که حجم مبنا اثری بر آن نداشته است اطلاعات جمع آوری شده در خصوص نوسانات قیمت سهام و حجم معاملات در 10 روز قبل و 10 روز بعد از روز رویداد از طریق آزمون ویلکاکسون مورد آزمون قرار گرفت نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که حجم مبنا باعث تسریع نوسانات می شود نتایج همچنین بیانگر آن است که حجم مبنا باعث تاخیر در رسیدن به قیمت واقعی سهام می گردد.
کاربرد قیمت پایانی در معاملات بورس چیست؟
ورود به بازار بورس مستلزم فراگیری و آشنایی با اصطلاحات خاصی است. دنیای بورس دنیای بسیار پیچیده ای است و به همین دلیل آشنایی با مفاهیم آن می تواند در دقیق تر انجام دادن معاملات تان به شما کمک بسزایی کند. در این مقاله قصد داریم تا شما را با یکی از مفاهیم اصلی در بازار بورس یعنی قیمت پایانی و کاربرد آن در این بازار آشنا کنیم.
کاربرد قیمت پایانی در معاملات بورس
قبل از آشنایی با کاربرد قیمت پایانی در معاملات بورس و آشنایی با این مفهوم اقتصادی باید در ابتدا آن را تعریف کنیم و تفاوت اساسی آن را با آخرین قیمت معامله بازار بورس در نظر بگیریم تا این دو مفهوم اقتصادی را با هم اشتباه نگیریم. بعد از این به کاربرد قیمت پایانی در معاملات بورس اشاره می کنیم. برای آشنایی با این دو مفهوم اقتصادی که از نظر اسمی شبیه به هم هستند، با دوره های آموزشی تحت عنوان آموزش بورس و آموزش فارکس به خوبی می توان این مفاهیم را بازشناخت و از همدیگر آن ها را تفکیک نمود.
قیمت پایانی چیست؟
قیمت پایانی در اصل میانگینی از قیمت های معامله شده سهم در ساعات معاملاتی و در یک روز معاملاتی طبق حجم معاملات می باشد. معامله سهم در ابتدای روز بعد، طبق قیمت پایانی، شروع می شود. توجه داشته باشید که همیشه قیمت پایانی سهم، با آخرین قیمت سهم برابر نیست چون قیمت سهام شرکت ها، زمانی قادر خواهند بود بیشترین مقدار افزایش یا کاهش روزانه را تجربه کنند که حجم بسیار زیادی از آن سهم در طول ساعت معاملاتی مورد معامله قرار بگیرد. برای بررسی عوامل تاثیرگذار بر قیمت سهام یکی از گزینه های موثر همین قیمت پایانی در بورس است. در واقع سامانه معاملاتی بورس بعد از اینکه مقدار میانگین موزون قیمت سهم در طول یک روز معاملاتی، را محاسبه نمود به بررسی این موضوع می پردازد که میزان حجم معاملات سهم به اندازه حجم مبنا بوده یا نه؟
رابطه تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس حجم مبنا و حجم معاملات و تاثیر آن بر قیمت پایانی
- اگر قیمت یک سهم در بالاترین قیمت دامنه مجاز روزانه حداقل به اندازه حجم مبنای سهم معامله شود، قیمت پایانی سهم حداکثر رشد خود را در آن روز تجربه می کند و دامنه مجاز نوسان روزانه فردا بر اساس قیمت پایانی امروز مشخص خواهد شد.
- در صورتی که میزان حجم معاملات سهم کمتر از حجم مبنا باشد به اندازه همان مقدار نسبت، از مقدار کاهش یا افزایش قیمت سهم هم کم می شود و قیمت پایانی هم بر همین اساس محاسبه و در نهایت در سامانه تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس معاملات ثبت می گردد.
بر اساس آنچه گفته شد در می یابیم که وقتی مقدار معاملات سهم از حجم مبنا کمتر باشد، مقدار و درصد افزایش یا کاهش قیمت سهم نیز کمتر از حداکثر میزان افزایش یا کاهش تعیین شده براساس مقررات خواهد بود. لازم به ذکر است قیمت پایانی سهم براساس میانگین وزنی قیمت سهم در طول یک روز معاملاتی، تعیین می شود.
حجم مبنا و تاثیر آن بر روی قیمت پایانی سهام
توجه به این نکته ضروری است که در بازار بورس اوراق بهادار، شرکت های بورسی دارای حجم مبنا هستند و حجم مبنا روی قیمت پایانی سهم تاثیرگذار خواهد بود. سامانه معاملاتی بازار بورس بعد از اینکه میانگین قیمت سهم در طول روز را که به صورت خودکار و لحظه ای محاسبه می کند، به بررسی حجم معاملات با حجم مبنا می پردازد. در صورتی که میزان حجم معاملات سهم به میزان کمترین مقدار حجم مبنا باشد، میانگینی که محاسبه می شود تحت عنوان قیمت پایانی سهم در تابلوی معاملات ثبت میگردد ولی در صورتی که حجم معاملات سهام از حجم مبنا کمتر باشد به همان نسبت از مقدار کاهش یا افزایش قیمت پایانی سهم کاسته خواهد شد و این قیمت در تابلوی معاملات ثبت خواهد شد.
حجم مبنای شرکت های فرا بورسی
طبق قانون موجود در سازمان فرا بورس ایران مقدار حجم مبنای شرکت های فرا بورسی یک می باشد و به همین دلیل است که سهام قادر خواهد بود تا با اولین معامله قیمت پایانی آن را به بیشترین و کمترین قیمت خودش برساند. در صورتی که در بازار فرا بورس سهامی در یک روز معاملاتی قیمت های متفاوت با حجم های مختلف معامله شود، قیمت پایانی این شرکت طبق همان میانگین وزنی که در فوق ذکر شد، حرکت خواهد نمود.
نحوه محاسبه قیمت پایانی در بورس
فرمول کلی قیمت پایانی به صورت زیر می باشد:
محاسبه قیمت پایانی هر نماد برای اعمال در محاسبات شاخصی و در صورتی که نماد مذکور در آن روز معامله داشته باشد، به شرح زیر است:
- اگر حجم معامله از حجم مبنا کمتر باشد:
Price= Closing Price + (Traded Volume)/ (Base Volume) *(VWAP – Closing Price)
در این فرمول داریم:
Price= قیمت سهام برای محاسبه شاخص
Closing Price= قیمت پایانی روز معاملاتی قبلی
Traded Volume= حجم معامله شده از آن نماد در جلسه معاملاتی جاری
Base Volume= حجم مبنا
VWAP= قیمت میانگین وزنی، نحوه محاسبه (Volume Weighted Average Price) VWAP به شرح زیر است:
VWAP=? (تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس Price*Traded Volume)/? Traded Volume
Traded Volume= حجم هر معامله
Price= قیمت هر معامله
- اگر حجم معامله شده نماد از حجم مبنا بیشتر باشد، همان قیمت VWAP مبنای محاسبه قیمت پایانی در شاخص خواهد بود.
با توجه به پیچیدگی محاسبه قیمت پایانی توصیه می شود حتما آموزش لازم در زمینه بورس و فارکس را قبل از ورود به بازار در اولویت خود قرار دهید.
محاسبه قیمت پایانی در ۲حالت بیشتر کمتر و مساوی با حجم مبنا
بر اساس آنچه که در مطالب فوق اشاره کردیم قیمت پایانی در واقع نوعی میانگین وزنی قیمت هم محسوب خواهد شد،
حالت۱- حجم معامله شده کمتر از حجم مبنا باشد.
حالت ۲- حجم معامله شده مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد.
مثالی برای تعیین قیمت پایانی
به طور مثال، قیمت سهمی در ابتدای ساعت معاملاتی روز دوشنبه، ۲۰۰ تومان است و مقدار میانگین قیمت معاملات این سهم در طول ساعات معامله روز دوشنبه ۲۰۶ تومان باشد در نتیجه میانگین قیمت سهم در آخرین ساعت معاملاتی روز یکشنبه، در مقایسه با ساعات ابتدایی، ۶ تومان یعنی به میزان ۳ درصد رشد داشته است.
حالا در صورتی که تعداد سهام معامله شده در آن شرکت در طول ساعات معامله روز دوشنبه، با حجم مبنا یکسان باشد، در روز دوشنبه قیمت پایانی سهم ، همان ۲۰۶ تومان می باشد، اما در صورتی که تعداد سهام معامله شده آن شرکت، فقط به اندازه نصف حجم مبنای تعیین شده برای این سهم باشد، مقدار افزایش سهم از ۶ تومان، کاهش پیدا می کند و به ۳ تومان می رسد و قیمت پایانی سهم هم در روز دوشنبه، معادل با ۲۰۳ تومان خواهد بود.
یک مقاله کاربردی دیگر نیز مطالعه کنید: آموزش بورس: خواندن چارت قیمت
تفاوت قیمت پایانی و آخرین قیمت معامله در معاملات بورس
یک سهم در طول روز ممکن است معاملات زیادی را با قیمت های مختلف و در اندازه های مختلفی به خود ببیند. در این صورت قیمت پایانی معادل با میانگین وزنی قیمت های مختلف مورد معامله شده در طی همان روز می باشد که تا آن لحظه مورد معامله واقع گردیده است. حال آنکه قیمت آخرین معامله برابر با آخرین قیمتی است که تا آن لحظه مورد معامله واقع گردیده است.
بنابراین قیمت پایانی سهام قیمتی می باشد که در ابتدای روز معامله سهم بر اساس آن قیمت شروع می شود و با هر معامله ای که در روز انجام گیرد، میانگین وزنی آن را تشکیل می دهد و به همین دلیل قیمت پایانی همیشه با آخرین قیمت سهم برابر نیست. چون بر اساس حجم مبنا ما با حجم قابل توجهی از یک سهم در طول ساعات مورد معامله در یک روز هستیم.
توضیح اینکه حجم مبنا به این معناست که قیمت سهام شرکت ها بر اساس مقرراتی که برای آن وضع شده است در طول روز حداکثر افزایش یا کاهش روزانه ای را تجربه خواهد کرد و همین مسئله سبب حجم زیاد معاملات و تفکیک قیمت پایانی با آخرین قیمت معامله شده است. بنابراین بر اساس آموزش تحلیل تکنیکال، کاربرد قیمت پایانی این گونه خودنمایی می کند که اگر میزان معاملات صورت گرفته بر روی یک سهم از حجم مبنا کمتر باشد، درصد افزایش یا کاهش قیمت سهم نیز به تبع آن کمتر از حداکثر میزان یا کاهش تعیین شده بر اساس مقررات خواهد بود.
اثر مثبت حذف حجم مبنا در تنظیم عرضه و تقاضای بازار سرمایه
معاون نظارت بازار فرابورس ایران گفت: عدم اعمال حجم مبنا در بازه‌های صعودی یا نزولی می‌تواند کمک مهمی به تعدیل قیمت‌ها و تنظیم عرضه و تقاضا کند.
بورس24 : معاون نظارت بازار فرابورس ایران گفت: عدم اعمال حجم مبنا در بازه‌های صعودی یا نزولی می‌تواند کمک مهمی به تعدیل قیمت‌ها و تنظیم عرضه و تقاضا کند.
سروش خواجه‌حق وردی با اشاره به اضافه شدن 17 نماد به فهرست نمادهای بدون اعمال حجم مبنا در فرابورس در خصوص پیشینه عدم اعمال حجم مبنا برای برخی نمادهای دارای بازارگردان در بازارهای اول و دوم فرابورس ایران گفت: از مهر ماه سال گذشته، دستورالعمل فعالیت بازارگردانی در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران ابلاغ شد. تا قبل از این تاریخ، دستورالعمل‌های مربوط به بازارگردانی در بورس و فرابورس مجزا بود اما در ادامه دستورالعمل واحدی برای هر دو بورس تصویب شد.
معاون نظارت بازار فرابورس ایران با اشاره به این که بر اساس دستورالعمل مذکور، اعمال یا عدم اعمال حجم مبنا به تعیین ضوابط توسط هیات مدیره بورس منوط شد، اظهار داشت: پس از انجام بررسی‌ها و محاسبات لازم «ضوابط مربوط به ماده 22 دستورالعمل فعالیت بازارگردانی در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران» پس از تصویب در هیات مدیره فرابورس ایران، در تاریخ 9 بهمن سال گذشته در سایت فرابورس ایران ابلاغ شد.
حق‌وردی با تاکید بر اینکه ضوابط چگونگی عدم اعمال حجم مبنا در نمادهای دارای بازارگردان در این اطلاعیه عنوان شده بیان کرد: 3 ماهه منتهی به انتشار اطلاعیه مبنای انجام محاسبات قرار می‌گیرد و سهم‌ها بر اساس 2 حالت ارزیابی می‌شوند. حالت نخست این که سهم طی سه ماه اخیر دارای میانگین حجم معاملاتی بیش از 2 برابر حجم مبنا باشد. حالت دوم نیز سهم‌هایی را شامل می‌شود که مجموع حداقل تعهد معاملات روزانه بازارگردان‌های فعال در آن نماد، حداقل دو برابر حجم مبنا باشد.
وی در ادامه عنوان کرد: تاریخ 10 بهمن ماه سال گذشته برای نخستین بار عدم اعمال حجم مبنا برای 20 نماد فرابورسی در بازارهای اول و دوم اعلام شد. این روند ادامه یافت و در انتهای بهمن ماه نیز 3 نماد مشمول حذف حجم مبنا شدند. در نهایت با اضافه شدن 6 نماد دیگر در انتهای اسفند ماه، تعداد نمادهای فرابورسی بدون حجم مبنا به 29 نماد رسید.
معاون نظارت بازار فرابورس ایران با اشاره به اینکه از میان این 29 نماد، 19 نماد در بازار اول و 10 نماد در بازار دوم قرار دارند، عنوان کرد: بر اساس الزام بررسی ماهانه طبق ضوابط، در انتهای فروردین بررسی و محاسبات مجدد صورت گرفته و تعداد این نمادها در حال حاضر به 46 نماد افزایش یافت.
حق‌وردی شرط حذف حجم مبنا برای نمادهای شامل دستورالعمل را معامله شدن نماد در بیش از نیمی از روزهای معاملاتی عنوان کرده و گفت: عدم اعمال حجم مبنا در بازه‌های صعودی یا نزولی می‌تواند کمک مهمی به تعدیل قیمت‌ها و تنظیم عرضه و تقاضا کند.
وی افزود: اگر نمادی مشمول ماده یک ضابطه عدم اعمال حجم مبنا نباشد و بازارگردان نماد خواهان تغییر تعهداتش به میزان حداقل 2 برابر حجم مبنا باشد، فرابورس می‌تواند برای نماد مذکور حجم مبنا اعمال نکند.
اثر فزاینده نوسان سهام بر حق‌تقدم‌ها
علیرضا توکلی دنیای اقتصاد : دامنه نوسان معاملات حقتقدم برای بورس و فرابورس متفاوت است. در فرابورس دامنه نوسان قیمت حقتقدم با دامنه نوسان خود سهام برابر است. برای تابلوهای اصلی فرابورس که دامنه نوسان ۵ درصدی دارند، حقتقدم هم به همین میزان یعنی ۵ درصد مثبت یا ۵ درصد منفی نسبت به قیمت پایانی روز قبل امکان نوسان دارد. در تابلوی بازار پایه «ب» هم که نوسان ۱۰ درصدی برای آن تعریف شده است، حقتقدم می‌تواند در همین بازه ۲۰درصدی (از ۱۰ درصد مثبت تا ۱۰ درصد منفی) نسبت به قیمت پایانی نوسان کند. اما در تابلوهای بورس وضعیت متفاوت است، به این‌صورت که در اینجا دامنه نوسان حقتقدم دو برابر (معادل ۱۰ درصد) دامنه نوسان ۵ درصدی خود سهم است. علت این تفاوت بین حقتقدم و سهم که از قدیم به یادگار مانده است، شاید به اختلاف ۱۰۰ تومان واریزی برای حقتقدم برگردد که سبب می‌شود گاهی اوقات نیاز باشد حقتقدم سریع‌تر بتواند خود را با قیمت سهم هماهنگ کند.
گرچه توجیه اختلاف ۱۰۰ تومانی می‌تواند برای سهم‌های فرابورسی هم صادق باشد اما به‌نظر می‌رسد سازمان بورس نیازی به تغییر آن ندیده است. البته تفاوت دیگری بین بورس و فرابورس در این زمینه وجود دارد که برپیچیدگی این موضوع می‌افزاید: پارامتر محدود‌کننده «حجم مبنا» در سهم‌های بورسی وجود دارد که در فرابورس وجود ندارد. «حجم مبنا» درصدی از سهام شرکت است که باید معامله شود تا قیمت پایانی سهم باتوجه به آن محاسبه شود، برای توضیح ساده آن فرض کنیم یک سهم بورسی در صف خرید یا فروش قفل باشد، در این‌صورت باید به تعدادی معادل حجم مبنا معامله شود تا قیمت پایانی با مثبت ۵ (درصورت صف خرید بودن) یا منفی ۵ (درصورت صف فروش بودن) تعیین شود. اگر حجم معاملات به اندازه حجم مبنا نباشد تغییر قیمت پایانی در کسر حاصل از تقسیم «حجم معاملات انجام شده» بر «حجم مبنا» ضرب می‌شود. به‌عنوان مثال اگر سهمی در صف خرید با حجمی معادل نصف حجم مبنا و در قیمت ۵ درصد مثبت معامله شود، قیمت پایانی ۵/ ۲ درصد مثبت (نصف دامنه ۵ درصد مثبت) خواهد شد. حالا در نظر بگیریم در همین روز حقتقدم مربوط به این سهم نیز در صف خرید باشد، در این‌صورت با معامله هر تعدادی از حقتقدم می‌تواند با نوسان ۱۰ درصدی مثبت قیمت بخورد چون حجم مبنا برای حقتقدم وجود ندارد. با این شرایط ممکن است در شرایطی خاص، قیمت حقتقدم از قیمت خود سهم بیشتر شود. چنین حالت نادری اخیرا برای «سیمان بهبهان» (سبهان) پیش آمد که در هفته قبل به آن اشاره شد. در مورد خاص «سیمان بهبهان» با منفی شدن بازار در چند روز اخیر، اینک حقتقدم سبهان بیش از ۲۰۰ تومان (با در نظر گرفتن ۱۰۰ تومان واریزی) کمتر از خود سهم قیمت دارد. منفی‌های دو، سه روز اخیر بازار سرمایه که اثر فزاینده‌ای روی کاهش قیمت حق‌تقدم‌ها داشته به اجرای آزمایشی مرحله سوم «سامانه مدیریت ریسک کارگزاران» نسبت داده می‌شود. این سامانه که می‌توان آن را ورود نهاد ناظر (سازمان بورس) در موضوع پایش ریسک کارگزاران دانست با واکنش منفی بیشتر فعالان بازار روبه‌رو شده است. جدا از بحث‌های مربوط به درستی ورود نهاد ناظر به این موضوع، به نظر می‌رسد سازمان بورس زمان مناسبی را برای اجرای این قانون انتخاب کرده است، زیرا مدتی است که نقدینگی بخشی از جامعه به سمت بازار اوراق بهادار سرازیر شده و از طرف دیگر ریسک‌های سیاسی و غیرسیاسی هم به‌گونه‌ای خاص ختم به خیر می‌شوند که مجموعا می‌تواند روزهای مثبتی را برای بازار سرمایه رقم بزند. درواقع این شرایط مناسب ممکن است سبب شود فعالان بازار درنهایت خود را با شرایط این سامانه جدید وفق دهند. سامانه کنترل ریسک از ورود سفارش‌های بدون پشتوانه (پولی یا اعتباری) به سیستم معاملاتی جلوگیری کرده و یکی از راه‌های ایجاد هیجان در معاملات سهام را محدود می‌کند. البته ظاهرا این موضوع در روش معمول خرید و فروش اعتباری حقوقی‌های فعال در بازار سرمایه هم موانعی ایجاد کرده که مدیران بورس در پاسخ گفته‌اند امکان تطبیق عملیات خرید و فروش آنها با سامانه جدید وجود دارد. اجرای آزمایشی این سامانه پیش از این در بخشی از زمان نیم‌ساعت گشایش بازار یعنی ۸:۳۰ تا ۹ صبح صورت گرفت که اعتراضی نسبت به آن نشد و اینک در مرحله دوم اجرا از ۸:۳۰ تا ساعت ۱۱:۳۰ فعال است. از سه‌شنبه هفته گذشته که زمان فعالیت این سامانه به ساعت ۱۱:۳۰ رسید، دو روز قرمزرنگ برای آخر هفته بورس رقم خورد. برخی از فعالان بازار سرمایه ادعا می‌کنند سرنگونی پهپاد فوق پیشرفته آمریکا توسط ایران که پنج‌شنبه خبر آن منتشر شد باتوجه به واکنش‌های بعدی آن نتوانست اثر منفی چندانی بر بازار بگذارد و منفی روز شنبه ادامه اثرات سامانه کنترل ریسک است. دراین گزارش به وضعیت هفتگی افزایش سرمایه‌ها از مرحله صدور مجوز توسط سازمان بورس تا ثبت آن در اداره ثبت شرکت‌ها پرداخته می‌شود. حرف «ح» پس از نمادهای بورسی به معنی «حقتقدم» و حرف «ج» به معنی «سهام جایزه» است.
دقاضی ح: اولین معامله «داروسازی شهید قاضی» در تیرماه ۱۳۹۶ در بازار پایه انجام تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس شد تا «صندوق بازنشستگی کشوری» - که سهامدار شرکت بورسی «سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی» (وصندوق) است - بیش از ۲۲ درصد از سهام شرکت را در قیمت حدود ۲ هزار تومان واگذار کند. کمتر از ۲۰ درصد از این بلوک به شرکت «سرمایه‌گذاری دارویی تامین» (تیپیکو) فروخته شد تا این هلدینگ دارویی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم، مالک بیش از ۴۶ درصد دقاضی شود. دقاضی یکی از چند تولید‌کننده اصلی سرم‌های دارویی در کشور است که بنابه نوع محصولاتش حاشیه سود بالایی در تولیدات خود دارد. از اولین معامله دقاضی در فرابورس تاکنون در ۳ مجمع سالانه برگزارشده مجموعا حدود ۱۵۰۰ تومان سود نقدی تقسیم شده که البته یکی از مجامع مزبور مربوط به دوره ۶ ماهه بوده است. در آخرین مجمع سالانه در هفتم خردادماه امسال ۷۶۰ تومان سود تقسیم شد که در مجمع فوق‌العاده پس از آن ۲۰۰ تومان برای افزایش سرمایه از مطالبات اختصاص یافت. بنابراین سهامدارانی که در زمان برگزاری مجمع سهامدار بوده‌اند می‌توانند ۵۶۰ تومان نقدی دریافت کنند و به ازای بقیه سود نقدی ۲ سهم جدید به ازای هر سهم خود پذیره‌نویسی کنند. باتوجه به حضور دقاضی در بازارپایه که (در رویه‌ای نه‌چندان قابل توجیه) درصد نوسان دوبرابری نسبت به بازارهای اصلی بورس و فرابورس دارد، قیمت سهم با رشدهای روزانه ۱۰ درصدی به شدت رشد کرد، طوری که پس از مجمع تقسیم سود و افزایش سرمایه قیمت آن در ۱۰ روز دو برابر شد و با منفی شدن بازار در دو سه روز معاملاتی اخیر در صف فروش قرار گرفت. پس از رشد قیمت اخیر سهم، شرکت در نامه‌ای بدون تاریخ و شماره که ۲۷ خرداد روی کدال منتشر شد، اعلام کرد تغییرات قیمت سهام تحت تاثیر عرضه و تقاضای بازار بوده است. منابع ۲۷ میلیارد تومان افزایش سرمایه دقاضی صرف دو هدف خواهد شد، یکی «اجرای طرح توسعه سالن‌های تولید» درجهت افزایش تولید و همزمان حرکت به سمت انطباق با استانداردهای GMP و دیگری «نوسازی تجهیزات و تاسیسات کارخانه» با توجه به عمر ۲۵ ساله برخی از دستگاه‌های خط تولید.
در هفته گذشته سازمان بورس هیچ مجوز افزایش سرمایه‌ای را صادر نکرد. افزایش سرمایه حدود ۶۹ درصدی «گروه صنعتی قطعات اتومبیل ایران» (ختوقا) از مطالبات و آورده نقدی سه‌شنبه هفته پیش ثبت شد تا مجمع سالانه آن سه‌شنبه هفته آینده برگزار شود. قیمت نماد ختوقا در یک ماه گذشته رشد قیمتی ۱۰۰ درصدی داشت اما چندروزی است که همراه با جو منفی بازار، صف فروش چندمیلیونی را به نمایش گذاشته است. «صنعتی کیمیدارو» (دکیمی) هم افزایش سرمایه ۱۴۰ درصدی از مطالبات و آورده نقدی خود را شنبه گذشته و پس از حدود ۱۱ ماه از تصویب در مجمع فوق‌العاده به ثبت رساند و با سرمایه جدید در مجمع سالانه فردای روز ثبت، ۷۰ تومان به‌ازای هر سهم سود نقدی داد. همچنین سرمایه جدید ۹۹ میلیارد تومانی «افست» (چافست) که حدود ۴۱ درصد سهام جایزه برای سهامداران به ارمغان آورد، شنبه گذشته به ثبت رسید.
«کاشی پارس» (کپارس) اعلام کرد که پس از حراج حقتقدم استفاده‌نشده، مبلغ ۱۱۰۴۵ ریال به دارندگان آن تعلق گرفت که یک ماه بعد (از اول مردادماه) به حساب سهامداران واریز خواهد شد. معاملات اولیه حقتقدم «سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات» (ومعادن)، «بیمه تجارت نو» (بنو)، «معدنی و صنعتی گل‌گهر» (کگهر) و «سیمان خزر» (سخزر) و همچنین حراج «نفت پارس» (شنفت)، «کی‌بی‌سی» (کی‌بی‌سی)، «آلومتک» (فالوم) و «دارویی لقمان» (دلقمان) هفته گذشته به پایان رسید.
انواع معاملات در بازار بورس کدام است؟
برای آن که در بازار بورس به یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای بدل شوید لازم است آگاهی خود را نسبت به تمامی اصطلاحات رایج بورس و انواع معاملات موجود در آن بالا ببرید. در این میان گروهی از فعالان بازار سرمایه شاید کم و بیش درباره انواع معاملات در این بازار شنیده باشند اما از فرآیند دقیق و هدف هرکدام از آنها اطلاعات چندانی نداشته باشند. اگر شما هم جزو این گروه هستید بهتر است در این مقاله با ما همراه باشید زیرا قصد داریم به شرح انواع معاملات در بازار بورس بپردازیم.
انواع معاملات در بورس
انواع معاملات بازار بورس بر اساس مقررات حاکم بر بورس تعیین و در هر مورد تکالیف و تعهدات طرفین و کارگزاران آنها مشخص می‌شود. بنابراین معاملات را در بازار سرمایه می‌توان به طرق مختلف دسته‌بندی کرد. یکی از این روش‌ها، تقسیم‌بندی بر اساس حجم معاملات است. در واقع انواع معاملات بازار بورس بر اساس حجم معاملات به سه دسته زیر تقسم می‌شوند:
1) معاملات عادی (خرد)
به آن دسته از قراردادها که در تمام روزهای کاری بورس به منظور خرید و فروش سهام منعقد می‌شوند، معاملات عادی یا معاملات خرد گفته می‌شود. این عنوان را معامله‌گران و فعالان بازار به تمامی معاملات روزمره در بازار اطلاق می‌کنند و در حقیقت چنین عنوانی در مقررات بورس به کار نرفته است. شایان ذکر است که انجام معاملات عادی، شرایط و مقررات خاص خود و نقض تعهد در این معاملات نیز جرایم مخصوص به خود را دارد. در ادامه به بخشی از قوانین در معاملات خرد اشاره می‌کنیم:
1.1) تعیین قیمت سهام در بورس
در خارج از بورس معامله سهام بدون هیچ گونه محدودیتی انجام می شود اما برای تعیین قیمت سهام در بورس قواعد محدودکننده‌ای وضع شده است. علاوه بر این با وجودی که قیمت سهام در بورس بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود اما دامنه تغییر قیمت در بورس، دامنه محدودی دارد و به پیشنهاد هیئت مدیره بورس تعیین می‌شود که به آن اصطلاحا دامنه نوسان روزانه قیمت گفته می‌شود. این دامنه نوسان قیمت، پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن قیمت می‌تواند طی یک یا چند جلسه رسمی معاملاتی بورس، نوسان داشته باشد.
1.2) حجم مبنا در خرید سهام بورس
ملاک بعدی برای تعیین قیمت سهام، حجم مبنا است که عبارت است از تعداد اوراق بهادار موجود در یک سهم که هر روز باید خرید و فروش شود تا معیاری برای تعیین قیمت سهم در روز بعد باشد. برای محاسبه حجم مبنا، میزان درصد تغییر یک سهم در روز را بر اساس محاسبات ریاضی مشخص می‌کنند و قیمت سهام روز آینده بر مبنای آن اعلام می‌شود. البته در تعیین حجم مبنا میزان سرمایه شرکت‌ها نیز نقش به سزایی دارد.
1.3) محدودیت حجمی
محدودیت دیگری که در انواع معاملات بازار بورس وجود دارد محدودیت حجمی است و به این معناست که هر شخص در زمان واحد بیش از درصد تعیین‌شده حق خرید و فروش سهام در بورس را ندارد.
1.4) پرداخت مبلغ و انتقال سهام در معاملات بورس
طبق آیین نامه معاملات پس از وقوع معامله، بحث پرداخت ثمن مطرح می‌شود. وجوه پرداختی به همراه وکالت نامه فروش سهام و اصل سهام، لازم است حداکثر طی مدت سه روز کاری از تاریخ معامله بین کارگزاران خریدار و فروشنده رد و بدل شود. بر طبق این قرار کارگزار فروشنده موظف است تشریفات مربوط به انتقال سهام معامله شده را ظرف ۷۲ ساعت یا سه جلسه معاملاتی، از تاریخ معامله انجام و سهام را تحویل خریدار دهد.
معاملات عمده
در بورس تهران معاملات عمده به معاملاتی گفته می‌شود که تعداد سهام یا حق تقدم قابل معامله در آن، در شرکت‌هایی که سهام پایه آنها بیش از سه میلیارد عدد است، بزرگتر یا مساوی ۵ درصد باشد. در واقع این معاملات بر اساس تعداد سهام موضوع معامله و سرمایه شرکت تعیین می‌شوند. بخواهیم ساده‌تر بگوییم با توجه به این که مبلغ اسمی سهام صد تومان است در شرکت‌هایی با سرمایه بیش از سیصد میلیارد تومان، معامله بیشتر از یک درصد سهام جزو معاملات عمده قرار می‌گیرند و در شرکت‌هایی با سرمایه مساوی یا کمتر از سیصد میلیارد تومان، معامله بیش از ۵ درصد. نکته دیگر این که در معاملات عمده دامنه نوسان قیمت و محدودیت حجمی اعمال نمی‌شود.
به طور کلی در معاملات عمده باید یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد:
- یا تعداد سهام مورد معامله، از کل سهام آن شرکت به مقدار معینی بیشتر باشد.
- یا حجم معاملات آن، طی یک دوره معین از کل حجم معاملات بازار بیشتر باشد.
به دلیل اهمیتی که معاملات عمده دارند مقررات خاصی برای آنها در نظر گرفته شده است. معمولا معامله این تعداد سهام در برنامه کسب و کار شرکت‌ها و تصمیم سرمایه‌گذاران و اشخاصی که قصد مدیریت شرکت را دارند در نظر گرفته می‌شود. به همین منظور و با توجه به تاثیر این معاملات، علاوه بر سهامداران، تمامی افرادی که می‌خواهند در یک فضای رقابتی مالک این مقدار سهام باشند باید از چنین معاملاتی مطلع شوند.
معاملات عمده به دو نوع معاملات عمده عادی و معاملات شرایطی تقسیم می‌شود. در معاملات عمده عادی، تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس نقل و انتقال وجه و سهام طی مدت ۳ روز کاری انجام می‌شود اما در معاملات عمده شرایطی، پرداخت بخشی از وجه به صورت مدت‌دار صورت می‌پذیرد.
همان طور که گفتیم میزان معاملات عمده در بورس، برای شرکت‌هایی که ارزش سهام پایه آنها بیشتر از سه میلیارد ریال است، حداقل یک درصد سهام پایه و برای شرکت‌هایی که ارزش سهام پایه آنها سه میلیارد ریال و یا کمتر است حداقل پنج درصد سهام پایه آنها است اما این میزان برای معاملات فرابورس متفاوت است و در آن محدودیت‌هایی وجود دارد و به این نحو است که برای شرکت‌هایی تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس که سرمایه پایه آنها بیش از یک میلیارد ریال است، بزرگتر یا مساوی یک درصد سرمایه پایه و برای شرکت‌هایی که سرمایه پایه آنها کمتر یا مساوی یک میلیارد ریال است بزرگتر یا مساوی پنچ درصد از سرمایه پایه است.
در معاملات عمده نقض تعهد در معاملات و نحوه ورود خسارت و جبران آن در سه مرحله قابل اجرا است:
- نقض تعهد فروشنده بعد از انتشار اطلاعیه معامله عمده و پیش از تعیین برنده معامله
- نقض تعهد خریدار بعد از برنده شدن در رقابت و پیش از قطعیت معامله
- نقض تعهد فروشنده بعد از تعیین برنده رقابت و پیش از قطعیت معامله
گفتنی است نقض تعهد در معاملات بورسی علاوه بر ضمانت اجراهای حقوقی دارای ضمانت اجرای انضباطی نیز دارد.
معاملات بلوکی
نوع دیگر از انواع معاملات بازار بورس معاملات بلوکی سهم است. سفارشی که برای فروش یا خرید بخش بزرگی از یک نوع اوراق بهادار، مانند سهام یک شرکت ثبت می‌شود، معامله بلوکی نام دارد. معاملات بلوکی با عنوان سفارش‌های بلوکی نیز شناخته می‌شوند.
در معاملات بلوکی همانند معاملات عمده، قوانین مربوط به محدودیت حجمی و محدودیت قیمتی رعایت نمی‌شود. در حقیقت معاملات بلوکی شامل تعداد زیادی از سهام یا اوراق مشارکت است که با یک قیمت تعیین شده بین خریداران و فروشندگان خارج از بورس یا فرابورس انجام می‌شود. البته این موضوع برای کاهش تاثیر چنین معامله بزرگی بر قیمت جاری سهم است. یکی از ابزارهای مهم جهت شناسایی معاملات بلوکی فیلتر معاملات بلوکی در بورس است که به وسیله آن می توانیم خیلی از تحرکات بزرگ را تشخیص بدهیم.
معاملات بلوکی در ایران یک بازار مجزا دارد که به آن بازار بلوک گفته می‌شود. معمولا سرمایه‌گذاران حقوقی معامله‌گران اصلی در معاملات بلوکی هستند و وارد این بازار می‌شوند. ساعت شروع و پایان و طول هر جلسه معاملات در بازار بلوک مانند بازار عادی است.
شرایط معامله در بازار بلوک قوانین و قواعد خاص خود را دارد. سرمایه‌گذاران در معاملات بلوکی می‌توانند سهام و حق تقدم قابل معامله را به شرطی که حجم آن حداقل ۵۰ برابر محدودیت حجم سفارش یا ارزش آن معادل ۲۰ میلیارد باشد در این بازار معامله کنند. این معاملات به شیوه حراج انجام می‌شوند و برای انجام آنها خریداران و فروشندگان باید به کارگزار مراجعه کنند.
نکته آخر این که اگر قصد مشاهده معاملات بلوکی را دارید باید به سایت مدیریت فناوری بورس مراجعه کنید. در قسمت دیده‌بان این سایت، نمادهایی که کنارشان عدد ۲ نوشته شده است نمادهایی هستند که معامله بلوکی روی آنها صورت گرفته است.
سخن آخر
در تقسیم انواع معاملات در بازار بورس بر اساس حجم معامله، با سه نوع معامله عادی، عمده و بلوکی رو به رو هستیم. تمامی معاملاتی که به طور روزانه در بورس انجام می‌شوند در دسته معاملات خرد یا عادی قرار می‌گیرند. معاملات عمده، معامله شرکت‌هایی با سرمایه‌های هنگفت و معاملات بلوکی سفارشات فروش یا خرید بخش بزرگی از یک نوع اوراق بهاداراست. تمامی انواع معاملات در بازار بورس به صورت حراج انجام می‌شوند و برای انجام آنها لازم است خریدار و فروشنده به کارگزار مراجعه کنند.
دیدگاه شما