زمان و روزهای تسویه معاملات در بورس
نخستین تسویه معاملات با اعتباردهی از محل اوراق گواهی مولد (گام) در بازار فیزیکی بورس کالا در روز یکشنبه ۱۰ مهر در جریان فروش محصول های شرکت های ملی مس ایران و آلومینیوم ایران انجام شد و امروز نیز تسویه معاملات اعتباری به پشتوانه اوراق گام در عرضه دو محصول شرکت ملی مس ایران و یک محصول از شرکت گسترش خدمات آتیه اندیشان سپهر شرق ادامه پیدا می کند.
به گزارش کالاخبر ، بورس کالای ایران متناسب با تصمیم اخیر دولت در زمینه فعالسازی اوراق گام و تامین مالی اعتباری بنگاه های تولیدی، هفته گذشته (در روز 6 مهر) در اطلاعیه ای اعلام کرد: بازار فیزیکی امکاناتی را فراهم کرده که به واسطه آن در رینگ‌های داخلی و صادراتی با استفاده از اوراق گام هم تسویه اعتباری امکانپذیر می‌شود.
چند روز پس از این ابلاغیه، در روز یکشنبه 10 مهر ماه، عرضه‌های تایید شده با اعتباردهی از محل اوراق گام نهایی و اعلام شد.
جزییات نخستین تسویه زمان و روزهای تسویه معاملات در بورس معاملات با استفاده از اوراق گام در بورس کالا در روز یکشنبه 10 مهر نشان می دهد، شرکت ملی صنایع مس ایران در عرضه محصول های مس کم عیار G ، مس کم عیار R و مس کاتد و شرکت آلومینیوم ایران در عرضه بیلت آلومینیوم امکان تسویه معاملات با خریداران از طریق اوراق گام را پذیرفته اند.
جزییات روند تسویه براساس اطلاعیه عرضه شرکت های مذکور در خصوص عرضه های دیروز و امروز به شرح زیر است:
1. در عرضه های دیروز دهم مهر ماه تسویه 10 هزار تن مس کم عیار سرباره G، 4 هزار تن مس کاتد و 500 تن مس کم عیار سرباره R و در عرضه های امروز تسویه 200 تن سولفور مولیبدن و 200 تن اکسید مولیبدن برای شرکت ملی مس ایران با اعتباردهی از محل اوراق گواهی مولد (گام) 60 روزه با کارمزد 4 درصد، 90 روزه با کارمزد 6 درصد، 120 روزه با کارمزد 8 درصد امکان پذیر است. البته تاکید شده که اوراق گام باید کاملا منطبق بر پیش فاکتور صادره توسط شرکت ملی مس ایران باشد.
2. در عرضه دیروز تسویه 300 تن بیلت آلومینیوم 6063 برای شرکت آلومینیوم ایران با اعتباردهی از محل اوراق گواهی مولد (گام) به صورت یک ماه، دوماهه و سه ماهه با کارمزد 1.5 درصد ماهیانه هم امکان پذیر شد.
3. در عرضه روز جاری تسویه 500 تن شمش بلوم (150*150) 5SP برای گسترش خدمات آتیه اندیشان سپهر شرق با اعتباردهی از محل اوراق گواهی مولد (گام) به صورت سه ماهه با کارمزد 2 درصد ماهیانه هم امکان پذیر است.
اثرات مثبت اقتصادی با تسویه معاملات بورس کالا از طریق اوراق گام
با دستورکار جدید بورس کالای ایران در زمینه تسویه معاملات با استفاده از اوراق گام، علی صالح آبادی، رئیس کل بانک مرکزی نیز در تازه ترین اظهار نظر خود اعلام کرده که قرار بر این است عرضه‌کنندگان کالا در بورس کالا به جای دریافت پول نقد بتوانند اوراق گام بگیرند.
به گفته صالح آبادی در جلسه اخیر ستاد اقتصادی دولت مصوب شد سازمان‌های دولتی هم که محصول‌هایی می‌فروشند بتوانند اوراق گام دریافت کنند.
ماه گذشته بانک مرکزی، دستورالعمل استفاده از ابزارهای اعتباری در معاملات بورس‌های کالایی را به شبکه بانکی کشور ابلاغ کرد. بر اساس این دستورالعمل، خریداران کالا از بورس‌های کالایی می‌توانند از ابزارهای تعهدی برای تسویه استفاده کرده و وجه آن‌را در سررسید به بانک پرداخت کنند. بر اساس دستورالعمل ابلاغی به بانک‌ها، امکان استفاده از ابزارهای اعتباری مانند اوراق گام، برات الکترونیکی و اعتبار اسنادی داخلی مدت‌دار برای تسویه معاملات بورس کالا فراهم می‌شود. این مسئله یک گام مهم در جهت توسعه مالی است و می‌تواند آثار اقتصادی گسترده‌ای به دنبال داشته باشد.
این دستورالعمل بر مبنای تکلیف مقرر در بند ع تبصره 2 قانون بودجه 1401، با مشارکت بانک مرکزی، وزارت امور اقتصادی و دارائی و بورس کالا تهیه شده است.
تسویه معاملات در بورس چگونه انجام می‌شود؟
تسویه معاملات به معنی جابهجایی پول و اوراق بهادار بین خریدار و فروشنده در یک سیستم معاملاتی است.
– باشگاه خبرنگاران نوشت: سهامداران بازار سرمایه همچون سایر سرمایه گذاران پیش از سرمایه گذاری باید مجموعه‌ای از آموزش‌ها را فرا بگیرند. این روز‌ها فعالیت در بورس بیش از هر زمان دیگری به دغدغه گروهی از افراد تبدیل شده است، به همین دلیل قصد داریم شما را با یکی از مفاهیم بازار سرمایه آشنا کنیم.
خرید و فروش سهام در بورس تهران به واسطه کارگزاری‌ها انجام می‌گیرد، در نتیجه، هر فرد برای انجام معامله باید حساب مخصوصی در کارگزاری داشته باشد. هر معامله دو طرف مستقیم و غیر مستقیم دارد؛ طرف‌های مستقیم همان خریدار و فروشنده سهام در یک نماد خاص هستند که در ساعات معاملاتی بازار بورس اقدام به خرید یا فروش سهام می‌کنند.
طرف‌های غیر مستقیم هم کارگزاری‌هایی هستند که واسطه معاملاتی بین خریداران و فروشندگان سهام یک نماد معین به شمار می‌روند. پس از انجام معامله، وجه خرید و فروش سهام مورد معامله بین کارگزاری خریدار و فروشنده جا‌به‌جا می‌شود که به این کار «تسویه معاملات» می‌گویند. در یک تعریف ساده‌تر می‌توان گفت که تسویه معاملات به معنی جابهجایی پول و اوراق بهادار بین خریدار و فروشنده در یک سیستم معاملاتی است.
تعداد معاملات و کارگزاری‌های موجود در بازار بورس بسیار زیاد هستند. در نتیجه، باید یک نهاد مرکزی واسطه بین کارگزاری‌های وجود داشته باشد تا تسویه معاملات به آسانی انجام شود. این نهاد مرکزی، «شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه» نام دارد. در واقع می‌توان گفت که شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، نقش اتاق پایاپای را بر عهده دارد و امین هر دو طرف معامله محسوب می‌شود.
ساز و کار تسویه معاملات را می‌توان بدین صورت تشریح کرد؛ پس از انجام معامله بین خریدار و فروشنده، وجه خریدار از کارگزار خریدار وارد سیستم مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه شده و پس از آن وارد حساب کارگزار فروشنده می‌شود. شخص فروشنده می‌تواند وجه حاصل از فروش سهامش را حداقل بعد از یک روز کاری پس از انجام معامله از کارگزاری خود درخواست کرده و پس از حداقل دو روز کاری از حساب خود برداشت کند. روند تسویه معاملات، دو روز کاری به طول می‌انجامد، به همین علت است که برداشت وجه توسط فروشنده به دو روز زمان نیاز دارد.
سویه معاملات در بورس کالا
در بورس کالا، اتاق پایاپای نقش مهمی در فرآیند تسویه معاملات ایفا می‌کند. اهمیت اتاق پایاپای در قبل و بعد از معاملات بر کسی پوشیده نیست. در فرآیند قبل از معامله، اتاق پایاپای موظف است فرآیند‌های پیش عرضه را کنترل کند و جهت عرضه کالاها، مستندات و تضامین لازم را حداکثر تا ساعت ۱۵:۳۰ روز کاری قبل از عرضه، دریافت و موافقت یا مخالفت خود را به بورس و کارگزار عرضه‌کننده اعلام کند.
ارائه وثیقه و تضمین در تسویه معاملات
یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های این فرآیند، کنترل تضامین و وثایق ارائه‌شده عرضه‌کننده است. اتاق پایاپای با کنترل این اسناد، استاندارد محصولات و شرط لازم برای عرضه آنها را فراهم می‌کند.
بنابراین، طی شدن این مرحله برای عرضه‌کنندگان بسیار حساس است، عرضه‌کنندگان، با انجام اقداماتی نظیر، تسویه تعهدات قبلی یا سپردن وجه نقد به زمان و روزهای تسویه معاملات در بورس اتاق پایاپای، اعتماد و اطمینان آنها را جلب می‌کنند. رویه فعلی عرضه در بورس کالای کشور ایران طبق مصوبه هیئت‌مدیره تأمین صددرصدی تضامین عرضه است، پس از آنکه عرضه محصول صورت گرفت و معامله در تالار کالاها جریان یافت، طبق مقررات، قرارداد‌های جداگانه با اجزای مشخص به اتاق پایاپای ارسال می‌شود.
فرآیند تسویه معاملات
تسویه در اتاق پایاپای، فارغ از اینکه چه نوع قراردادی باشد (نقدی- سلف – نسیه) طبق دستورالعمل فقط به دو صورت نقدی و اعتباری امکانپذیر است. در تسویه نقدی، خریدار باید ظرف مهلت مقرر (حداکثر سه روز کاری)، وجه قرارداد را با احتساب کارمزد دو طرف به‌حساب تسویه واریز کند، ولی در تسویه اعتباری، خریدار باید سند تسویه اعتباری طبق فرمت شرکت تهیه کند و به همراه سایر مدارک و مستندات به اتاق پایاپای ارائه دهد. گفتنی است این سند اعتباری باید به تأیید دو طرف معامله برسد.
در این سند، فروشنده باید کتبی اعلام کند که وجه معامله را دریافت کرده است. مهلت تسویه، سه روز کاری بعد از انجام معامله است که زمان بندی انجام امور تسویه طی این مدت بر اساس مصوبه هیئت‌مدیره بورس کالای ایران تعیین می‌شود در حال حاضر به‌موجب این مصوبه، آخرین ساعت واریز وجه برای قراردادها، ساعت ۱۳ روز سوم است.
درعین‌حال تمام فیش‌های واریزی و مدارک قراردادها، قبل از ساعت ۱۵ هرروز می‌بایست از طریق سامانه جهت تسویه توسط کارگزاری ذی‌ربط به اتاق پایاپای ارسال شود، حساب بانکی که جهت تسویه طبق ضوابط توسط اتاق پایاپای مورداستفاده قرار می‌گیرد، حساب عملیاتی نامیده می‌شود.
جریمه تأخیر تسویه معاملات
اگر قراردادها ظرف مهلت تسویه (سه روز کاری) تسویه نشوند، مشتری تا حداکثر ۷ روز تقویمی پس از مهلت تسویه، فرصت دارد وجه موردنظر را پرداخت و تسویه کند. البته به دلیل تأخیر در پرداخت وجه، باید به ازای هرروز تقویمی تأخیر، ۲۵/۰ درصد ارزش معامله را به‌عنوان جریمه پرداخت کند. این جریمه به‌حساب فروشنده واریز می‌شود اگر وی اعلام کند که از دریافت جریمه انصراف داده، اتاق پایاپای تأیید کرده و فرآیند تسویه انجام می‌شود.
فسخ معامله
اگر خریدار بعد از ۷ روز تقویمی نیز وجه موردنظر را تسویه نکند، معامله فسخ می‌شود و لازم است ۵% ارزش معامله را به‌عنوان خسارت فسخ قرارداد به‌اضافه کارمزد طرفین قرارداد، واریز کند. این مبلغ به‌حساب عملیاتی واریز می‌شد. گفتنی است زمان و روزهای تسویه معاملات در بورس ملاک تسویه فقط پرداخت وجه توسط خریدار نیست، بلکه انتقال وجه و اخذ تأیید نهائی توسط کارگزار از طریق سیستم کارگزاری به‌منزله تسویه قرارداد تلقی می‌شود.
فرآیند تحویل کالا
پس از اینکه قرارداد تسویه شد، فروشنده موظف است کالا را طبق زمان‌بندی که در اطلاعیه عرضه مشخص‌شده به خریدار تحویل دهد.
چرا کارگزاری‌ها با فاصله چندروزه پول فروش سهام را واریز می‌کنند؟
ین امکان برای کارگزاری و سپرده‌گذاری وجود دارد که معاملات در کمترین زمان یعنی T+1 انجام شود، یعنی تسویه فردای معاملات صورت گیرد. این کار تنها به مصوبه سازمان نیاز دارد و مشکلی وجود ندارد.
بیمه ای ها /در بازارهای مالی و سرمایه، مبادلات مالی حرف اول را می‌زند. طبیعتاً این تبادل، دوطرفه است، اما همواره یک طرف، برای خود نقش بالادستی قائل می‌شود. این طرف نهاد، بنگاه اقتصادی، بانک، کارگزاری و نهادهای سرمایه‌گذاری هستند. طرف مقابل نیز مشتری حقیقی و حتی حقوقی است که ظاهراً از حق کمتری برخوردار است. این موضوع در تسویه‌حساب با مشتری به بدترین شکل ممکن، به نمایش گذاشته شده است.
در حالی که ارکان بازار سرمایه از جمله کارگزاری‌ها، سپرده‌گذاری و سازمان بورس می‌توانند به‌سرعت پول مشتری را مسترد کنند، اما چند روز آن را بلوکه می‌کنند، این در حالی است که اگر این ارکان به مشتری مبلغی را واگذار کنند، قطعاً مبلغی را محاسبه کرده و از مشتری سود دریافت می‌کنند، ولی خودشان هیچ مبلغی بابت بلوکه‌کردن چندروزه پول مردم پرداخت نمی‌کنند.
تفاوت فرایند تسویه در ایران و جهان
در بازارهای مالی و سرمایه‌ای جهان رویه تسویه‌حساب آنی و سریع است؛ مبلغ مورد درخواست مشتریان در اسرع وقت تسویه می‌شود، آنها نیازی به نگهداری پول نداشته و مبادلات مالی بسیار سریع بین طرفین که برای همدیگر شناخته‌شده و در واقع احراز هویت شده‌اند، صورت می‌گیرد. به‌عنوان نمونه در معاملات رمزارزها، تسویه‌حساب‌ها آنی بوده و در صرافی‌ها به محض درخواست مبلغ از سوی مشتری، صرافی‌ها تسویه را با سرعت بالا انجام می‌دهند.
اما در ایران اصطلاح تسویه وجوه در بورس و T+۲، T+۱ و T+۳ وجود دارد که نشان‌دهنده تأخیر یک تا سه‌روزه تسویه‌حساب با مشتریان حقوقی و حقیقی است. این مسئله قابل کتمان نیست که تسویه وجوه سهامداران حقیقی و حقوقی کاری بسیار مهم در معاملات بورسی بوده و باید با اطمینان از انجام درست معاملات برای کاهش ریسک بازار انجام شود. به همین دلیل یک بازار متشکل پیرامون بازار سرمایه شکل گرفته و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار به‌عنوان یک واسط بین مشتری و کارگزاری قرار گرفته تا بتواند کار تسویه را ایمن و تسهیل کند.
شرکت سپرده‌گذاری مدعی است که تسویه وجوه باید به شرطی انجام شود که معامله به‌درستی انجام شده باشد، یعنی خریدار از خرید خود به واسطه مشکلات احتمالی کارگزاری، از جمله ورشکستگی (که البته امکان آن صفر است، چون سازمان بورس ضامن تمامی کارگزاری‌هاست) متضرر نشود. در حقیقت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار که یکی از نهادهای بازار سرمایه است، علاوه بر دریافت پول معاملات بورس و نگهداری آنها، انتقال مالکیت اوراق بهادار را هم انجام می‌دهد. به عبارتی این شرکت مرجع اصلی تسویه وجوه معاملات بورسی در ایران از سال ۱۳۸۴ است که زیر نظر سازمان بورس فعالیت می‌کند.
فرایند تسویه وجوه در بورس ایران
در بازار سرمایه ایران، ۱۰۸ کارگزاری به‌عنوان بستر معاملاتی یا به‌اصطلاح ایستگاه معاملاتی سهام و اوراق بهادار مطرح هستند، بنابراین تبادلات مالی بین سهامداران و بورس از درگاه کارگزاری‌ها انجام می‌شود. در واقع معاملات در بورس به دو صورت نقدی و اعتباری انجام می‌شود؛ بنابراین نوع تسویه نیز به‌دلیل همین نوع معاملات متفاوت خود خواهد بود، اما برای معاملات نقدی فرایندی وجود دارد که در نهایت بر اساس این فرایند عمل تسویه دو روز زمان می‌برد، چراکه بعد از انجام هر معامله در بورس وجهی که خریدار واریز می‌کند، در مرحله اول به حساب کارگزار می‌رود و بعد از آن وارد سیستم مرکزی اوراق بهادار یا همان تسویه وجوه می‌شود تا در نهایت بعد از ثبت، وارد حساب کارگزار فروشنده شود. در این حالت فروشنده سهم می‌تواند بعد از انجام معامله مبلغ معامله خود را درخواست کرده و در نهایت بعد از دو روز کاری مبلغ را از حساب خود برداشت کند.
البته این فرایند تسویه برای همه معاملات بازار سرمایه یکسان نیست و بسته به نوع معامله، یعنی اعم از بورس کالا، بازار آتی، سهام، اوراق بدهی و غیره متفاوت است، اما طولانی‌ترین زمان تسویه به سلف برق و سپس به فروش سهام تعلق دارد.
واژه T در جدول بالا مؤید واژه انگلیسی Trade یعنی معامله، کار خریدوفروش و دادوستد است که روز خریدوفروش را T در نظر گرفته و عددهایی که به آن اضافه شده نیز تعداد روزهاست. برای معاملات آتی و اختیار معامله، روزی در نظر گرفته نشده و تسویه‌حساب به‌صورت آنی انجام می‌شود.
سوءاستفاده سازمان بورس از خلاء قانونی
همان‌طور که در جدول بالا نشان داده شده است، فرایند تسویه در ایران فرایندی زمان‌بر بوده و شخصی که در بازار سرمایه فعالیت می‌کند، چنانچه به نقدینگی نیاز داشته باشد، برای دریافت پول خود به یک دوره چندروزه نیاز دارد. این در حالی است که کارگزاری‌ها ـ بدون استثنا ـ بدون نقدینگی هیچ دادوستدی را برای مشتری انجام نمی‌دهند و تنها زمانی اقدام به انجام معامله بدون واریز پول از سوی مشتری می‌کنند که مشتری از کارگزاری اعتباری را دریافت کرده و به کارگزاری سود پرداخت کند که بعضاً تا مبلغ ۲۴ درصد در برخی کارگزاری‌ها نیز می‌رسد. نکته جالب توجه اینکه حتی اگر این معامله و دریافت معامله، یک‌روزه باشد نیز، کارگزاری نرخ سود را بر آن دارایی اعمال می‌کند، اما برای توقف سه‌روزه پول فروشنده هیچ سودی به صاحب نقدینگی و مشتری پرداخت نمی‌کند. برای درک این مسئله باید ارزش معاملات بورس تهران و فرابورس را در دوره‌های مختلف بررسی کرد.
در تیر ۱۳۹۹ که بازار سرمایه در اوج هیجانات خود بود، ارزش معاملات تا رقم ۲۰ هزار میلیارد تومان پیش رفت که برای ساده‌سازی باید گفت که شاید نصف این مبلغ فروشنده بودند و به دارایی خود نیاز داشتند. یعنی ۱۰ هزار میلیارد تومان پول برای چند روز در حساب کارگزاری‌ها نزد بانک‌ها بلوکه شد و هیچ سودی از بابت آن به مشتری پرداخت نشد. برای درک عظمت مبلغ بلوکه‌شده باید اشاره کرد که در سال ۱۳۹۹ دولت مبلغ ۱۰ هزار میلیارد تومان به کارمندان خود حقوق پرداخت کرده است، یعنی معادل کل حقوق کارمندان دولتی ایران پول نزد کارگزاری‌ها بلوکه شده بود، اما هیچ سودی به کسی پرداخت نشد. از طرف دیگر چنانچه آن ۱۰ هزار میلیارد تومان را خریداران، به‌صورت اعتباری خرید کرده بودند، مجبور بودند طی این دو یا سه روز حتماً حدود ۲۰ درصد سود پرداخت کنند. همین وضعیت در روزهای اخیر نیز وجود دارد. در روز هشتم آبان ۱۴۰۰ نزدیک به سه هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان دادوستد انجام شد که حجم بالایی است و همان وضعیت تکرار می‌شود.
این در حالی است که اگرچه میزان معاملات رمزارزی در ایران به اندازه بورس نیست اما تسویه صرافی‌های رمزارز ایرانی به طور معمول در لحظه انجام می‌شود و پول مشتری در کمتر از ۲۴ ساعت به حساب او واریز می‌شود اقدامی که در کارگزاری‌های ایرانی صورت نمی‌گیرد.
سازمان بورس می‌تواند زمان تسویه را کاهش دهد
روح‌الله میرصانعی، دبیرکل سابق کانون کارگزاران ایران در گفت‌وگو با «راه پرداخت» با اشاره به وضعیت بازار سرمایه در ایران و موضوع امنیت برای هر گونه دادوستد در بازار سرمایه و همچنین چرایی تفاوت تسویه دو بازار رمزارز و بورس اظهار کرد: «در بازار رمزارز در ایران بازار متشکلی وجود ندارد تا بتوان گفت که همه قوانین را در آن بازار رعایت می‌کنند. در آن بازار دادوستدها بین خودشان بوده و تسویه نیز از سوی نهاد خاصی نظارت نمی‌شود. در حقیقت اتاق پایاپایی برای این معاملات وجود ندارد، اما در بازار سرمایه یک بازار قانونمند و متشکل داریم که مقررات خاص خود را دارد. در واقع بعد از انجام معامله طی قانونی که برای هر کدام از معاملات تعیین شده، بدهکار و بستانکار معامله مشخص شده و تسویه صورت می‌گیرد. در واقع سپرده‌گذاری با کارگزاری است و مشتری تسویه‌حساب را هدایت و نهایی می‌کند.»
روح‌الله میرصانعی، دبیرکل سابق کانون کارگزاران
این کارشناس ارشد بازار سرمایه در ادامه گفت: «یکی از دلایل طولانی‌شدن این فرایند این است که معاملات بورس بعد از تعطیلی بورس تأییدشده نیستند و تا چند ساعت بعد، شرکت فرابورس و بورس تهران زمان دارند تا آن معاملات انجام‌شده را تأیید یا ابطال کنند و شاید این فرایند تا ساعت ۲۰ عصر همان روز طول بکشد. بعد از این تأیید، معاملات به سپرده‌گذاری منتقل می‌شود و نقل‌وانتقال دارایی آنجا مهیا می‌شود.»
او در خصوص این پرسش که چرا بازارهایی مانند فارکس و بورس‌های جهانی روند تسویه آنی دارند، اما اگر تا ساعت ۲۰ همان روز فرایند معاملات در بورس ایران تأیید شده و کار سپرده‌گذاری عملاً تنها جابهجایی پول بین حساب کارگزاری و مشتری است، چرا این فرایند مانند همه جای دنیا یک‌روزه انجام نمی‌شود، تأکید کرد: «این امکان وجود دارد و کسی منکر آن نیست که این فرایند طولانی است و باید کوتاه شود. کانون کارگزاران در سال‌های گذشته این درخواست را رسماً به سازمان ارسال کرده بود که تسویه معاملات از سه روز به یک روز کاهش یابد. اما سازمان بورس مدعی شد که این کاهش فرایند معاملات باید تدریجی صورت گیرد و در آن دوران اقدام به کم‌کردن یک روز از تسویه کرد و از T+۳ به T+۲ تبدیل شد، اما بعدها این روند کاهشی متوقف شد و کسی پیگیر این مسئله نشد.»
میرصانعی تصریح کرد: «این امکان برای کارگزاری و سپرده‌گذاری وجود دارد که معاملات در کمترین زمان یعنی T+۱ انجام شود، یعنی تسویه فردای معاملات صورت گیرد. این کار تنها به مصوبه سازمان نیاز دارد و مشکلی وجود ندارد؛ بنابراین این اقدام کارگزاری سرخود نبوده و تنها نیاز به تأیید سازمان است.»
او تأکید کرد: «آن مبالغ سنگینی که در ارزش معاملات قابل مشاهده است و تصور می‌شود که در حساب کارگزاری است، در واقع کارگزار به آن حساب دسترسی ندارد، شاید در حساب کارگزاری بماند، اما دسترسی به آن منابع ندارد و تنها دو روز بعد از انجام معامله به آن منابع دسترسی دارد. البته این الزامی است که سازمان بورس تعیین کرده است.»
زمان و روزهای تسویه معاملات در بورس
نخستین تسویه معاملات با اعتباردهی از محل اوراق گواهی مولد (گام) در بازار فیزیکی بورس کالا در روز یکشنبه ۱۰ مهر در جریان فروش محصول های شرکت های ملی مس ایران و آلومینیوم ایران انجام شد و امروز نیز تسویه معاملات اعتباری به پشتوانه اوراق گام در عرضه دو محصول شرکت ملی مس ایران و یک محصول از شرکت گسترش خدمات آتیه اندیشان سپهر شرق ادامه پیدا می کند.
به گزارش کالاخبر ، بورس کالای ایران متناسب با تصمیم اخیر دولت در زمینه فعالسازی اوراق گام و تامین مالی اعتباری بنگاه های تولیدی، هفته گذشته (در روز 6 مهر) در اطلاعیه ای اعلام کرد: بازار فیزیکی امکاناتی را فراهم کرده که به واسطه آن در رینگ‌های داخلی و صادراتی با استفاده از اوراق گام هم تسویه اعتباری امکانپذیر می‌شود.
چند روز پس از این ابلاغیه، در روز یکشنبه 10 مهر ماه، عرضه‌های تایید شده با اعتباردهی از محل اوراق گام نهایی و اعلام شد.
جزییات نخستین تسویه معاملات با استفاده از اوراق گام در بورس کالا در روز یکشنبه 10 مهر نشان می دهد، شرکت ملی صنایع مس ایران در عرضه محصول های مس کم عیار G ، مس کم عیار R و مس کاتد و شرکت آلومینیوم ایران در عرضه بیلت آلومینیوم امکان تسویه معاملات با خریداران از طریق اوراق گام را پذیرفته اند.
جزییات روند تسویه براساس اطلاعیه عرضه شرکت های مذکور در خصوص عرضه های دیروز و امروز به شرح زیر است:
1. در عرضه های دیروز دهم مهر ماه تسویه 10 هزار تن مس کم عیار سرباره G، 4 هزار تن مس کاتد و 500 تن مس کم عیار سرباره R و در عرضه های امروز تسویه 200 تن سولفور مولیبدن و 200 تن اکسید مولیبدن برای شرکت ملی مس ایران با اعتباردهی از محل اوراق گواهی مولد (گام) 60 روزه با کارمزد 4 درصد، 90 روزه با کارمزد 6 درصد، 120 روزه با کارمزد 8 درصد امکان پذیر است. البته تاکید شده که اوراق گام باید کاملا منطبق بر پیش فاکتور صادره توسط شرکت ملی مس ایران باشد.
2. در عرضه دیروز تسویه 300 تن بیلت آلومینیوم 6063 برای شرکت آلومینیوم ایران با اعتباردهی از محل اوراق گواهی مولد (گام) به صورت یک ماه، دوماهه و سه ماهه با کارمزد 1.5 درصد ماهیانه هم امکان پذیر شد.
3. در عرضه روز جاری تسویه 500 تن شمش بلوم (150*150) 5SP برای گسترش خدمات آتیه اندیشان سپهر شرق با اعتباردهی از محل اوراق گواهی مولد (گام) به صورت سه ماهه با کارمزد 2 درصد ماهیانه هم امکان پذیر است.
اثرات مثبت اقتصادی با تسویه معاملات بورس کالا از طریق اوراق گام
با دستورکار جدید بورس کالای ایران در زمینه تسویه معاملات با استفاده از اوراق گام، علی صالح آبادی، رئیس کل بانک مرکزی نیز در تازه ترین اظهار نظر خود اعلام کرده که قرار بر این است عرضه‌کنندگان کالا در بورس کالا به جای دریافت پول نقد بتوانند اوراق گام بگیرند.
به گفته صالح آبادی در جلسه اخیر ستاد اقتصادی دولت مصوب شد سازمان‌های دولتی هم که محصول‌هایی می‌فروشند بتوانند اوراق گام دریافت کنند.
ماه گذشته بانک مرکزی، دستورالعمل استفاده از ابزارهای اعتباری در معاملات بورس‌های کالایی را به شبکه بانکی کشور ابلاغ کرد. بر اساس این دستورالعمل، خریداران کالا از بورس‌های کالایی می‌توانند از ابزارهای تعهدی برای تسویه استفاده کرده و وجه آن‌را در سررسید به بانک پرداخت کنند. بر اساس دستورالعمل ابلاغی به بانک‌ها، امکان استفاده از ابزارهای اعتباری مانند اوراق گام، برات الکترونیکی و اعتبار اسنادی داخلی مدت‌دار برای تسویه معاملات بورس کالا فراهم می‌شود. این مسئله یک گام مهم در جهت توسعه مالی است و می‌تواند آثار اقتصادی گسترده‌ای به دنبال داشته باشد.
این دستورالعمل بر مبنای تکلیف مقرر در بند ع تبصره 2 قانون بودجه 1401، با مشارکت بانک مرکزی، وزارت امور اقتصادی و دارائی و بورس کالا تهیه شده است.
با کاهش زمان تسویه وجوه،معاملات بورس سرعت می گیرد
یک کارشناس بازار سرمایه معتقد است، پیشنهاد کاهش زمان تسویه وجوه در بورس با هدف افزایش سرعت و گردش معاملات است.
بازار نیوز - فردین آقا بزرگی درمورد کاهش زمان تسویه معاملات سهام در بورس و فرابورس گفت: هدف اولیه این پیشنهاد در حقیقت افزایش سرعت و گردش معاملات است؛ چرا که بیشتر فعالان بازار سرمایه همواره در حال تغییر پرتفوی سهام خود (خرید و فروش) سهام هستند.
وی افزود: از گذشته و عمدتا به‌دلیل نبود اتصال سیستم پرداخت بانک‌ها به یک‌دیگر عملیات انتقال وجوه از یک بانک به بانک دیگر نیاز به حداقل 2 روز کاری وجود داشت.
این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: لیکن در حال حاضر همسو با مقررات حاکم بر بورس در خصوص لزوم تامین وجه قبل از انجام خرید و همچنین حل شدن موضوع انتقال وجوه از یک بانک به بانک دیگر لازم است، برخی رویه‌ها از جمله مدت زمان دریافت وجوه حاصل از فروش که سه روز پس از تحقق فروش است مورد بازنگری قرار بگیرد و به نوعی اصلاح شود.
آقا بزرگی با اشاره به اینکه برخی معامله‌گران ترجیح می‌دهند منابع حاصل از فروش را برای مدت کوتاه از بازار بورس خارج و در موقع مناسب به تشخیص خود مجددا منابع را وارد چرخه معاملات نمایند و طبیعتا صرف زمان به‌مدت 3 روز مغایر با خواسته ایشان خواهد بود، اظهارداشت: انتظار می‌رود با اصلاح این رویه فرصت سرمایه‌گذاری در زمان کوتاه‌تر نصیبشان شده و مطمئنا این موضوع منتهی به روان‌تر شدن و افزایش حجم معالات خواهد شد.
این زمان و روزهای تسویه معاملات در بورس کارشناس بازار سرمایه در پایان خاطرنشان کرد: اصلاح این رویه موجب ایجاد سرعت بیشتر در گردش معاملات و در نتیجه ایجاد انگیزه مضاعف بین فعالان بازار خواهد شد و این موضوع با تصمیم اخیر سازمان بورس مبنی بر کاهش کارمزد ارکان و شرکت‌های بازار بورس می تواند تاثیر بیشتری بر افزایش حجم و روند معاملات داشته باشد.
گفتنی است، به تازگی دبیر کل کانون کارگزاران از سازمان بورس درخواست کرده تا زمان تسویه کارگزاران با مشتریان از 3 به یک روز کاهش یابد.
دیدگاه شما