آشنایی با بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو): راهنمای بنیادی معامله گران فارکس
سیستم فدرال رزرو (FED) توسط کنگره ایالات متحده در ۱۹۱۳ تأسیس شد. اقدامات و سیاستهای فدرال رزرو تأثیر عمده ای بر ارزش ارز دارد و بسیاری از معاملات که شامل دلار آمریکاست را تحت تأثیر قرار می دهد. در مورد تاریخچه بانک مرکزی فدرال ، تأثیر آن بر دلار و چگونگی معامله بر مبنای تصمیمات سیاست پولی فد اطلاعات کسب کنید.
فدرال رزرو چیست؟
فدرال رزرو بانک مرکزی آمریکا است . برای ایجاد یک سیستم پولی و مالی باثبات و انعطاف پذیر برای کشور ایجاد شده است. وظایف عمومی آن تعیین سیاست های پولی و نظارت بر عملکرد اقتصادی مؤثر و در نهایت خدمت به منافع عمومی است.
برای برآورده کردن این دستورالعمل های اصلی ، بانک فدرال رزرو پنج عملکرد کلی را انجام می دهد:
۱.ارتقائ حداکثر اشتغال ، ثبات قیمت ها و تعدیل نرخ بهره در بلند مدت
۲.کاهش ریسک در صورت امکان برای ایجاد یک سیستم مالی پایدار
۳.توسعه امنیت مالی در موسسات مالی
۴.پشتیبانی از ایمنی در سیستم های پرداخت و تسویه حساب
۵.حمایت از مصرف کننده از طریق موضع نظارت.
برای اجرای عملیات روزمره ، کشور به ۱۲ بانک مرکزی منطقه ای تقسیم می شود ، که هر یک به عنوان بانک مرکزی مجزا عمل میکنند. این بانک های عضو مستقل فعالیت می کنند در حالی که تحت نظارت هیئت دولت فدرال رزرو فعالیت می کنند.
چه کسی مالک بانک فدرال است؟
بانک فدرال هم یک نهاد خصوصی و هم دولتی است. هیئت مدیره یک سازمان دولتی است ، در حالی که خود بانک ها مانند شرکت های خصوصی ساختار یافته اند – بانک های عضو سهام دارند و سود سهام دریافت میکنند.
رئیس فدرال رزرو کیست؟
از اوت ۲۰۱۹ ، رئیس فدرال رزرو جروم پاول است که از فوریه ۵ ، ۲۰۱۸ در این دفتر فعالیت دارد. او ۱۶امین شخصی است که این سمت را به عهده داشته است و برای دوره ۴ ساله خدمت خواهد کرد. قبل از انتصاب وی ، آقای پاول از ماه مه ۲۵ ، ۲۰۱۲ به عنوان عضو هیئت مدیره مشغول به کار بود. وی همچنین در حال حاضر به عنوان رئیس کمیته فدرال عملیات بازار باز فعالیت می کند ، که مواظب سیاست های پولی است.
کدام بانک ها ,بانک فدرال را تشکیل می دهند؟
۱۲ بانک منطقه ای فدرال رزرو ، که هر کدام دارای بانک ذخیره (رزرو بانک) خود هستند ، عبارتند از:
فدرال رزرو چگونه پاسخگوی عملکردش است ؟
فدرال رزرو به مردم ، و همچنین به کنگره ایالات متحده پاسخگو است. رئیس و مقامات فدرال رزرو در مقابل كنگره شهادت می دهند ، در حالی كه سیستم تعیین سیاست های پولی به گونه ای طراحی شده است تا شفاف و بدون ابهام باشد. به منظور پاسخگویی ، کمیته فدرال عملیات بازار باز (FOMC) به دنبال تمام جلسات سالانه بیانیه هایی را منتشر می کند. کلیه صورتهای مالی سالی یکبار به صورت مستقل به منظور جوابگویی مورد حسابرسی قرار می گیرد.
اختیارات کلیدی اقتصادی فدرال رزرو
سیاست های پولی ایالات متحده اصلی ترین اختیارات بانک فدرال رزرو است. اهداف قانونی این سیاست پولی توسط کنگره تشریح شده و عبارتند از:
• حداکثر اشتغال: سیاست پولی تعیین شده توسط FOMC باید اطمینان حاصل کند که نرخ بیکاری پائین بماند و برای تقویت اقتصاد در صورت لزوم تلاش می کند تا کسب و کارها شکوفا شوند ، سود کسب کنند و کارمندان بیشتری را برای رشد استخدام کنند.
• ثبات قیمت: فدرال رزرو ثبات قیمت را به عنوان نرخ تورم ۲٪ در درازمدت تعریف می کند.
• تعدیل کردن نرخ بهره بلند مدت: این بند در کنار ثبات قیمت کار می کند – وقتی یک اقتصاد پایدار است ، نرخ بهره بلند مدت در سطح متوسط باقی می ماند.
فدرال رزرو قصد دارد با تاثیرگذاری خود بر نرخ بهره و وضعیت کلی مالی ، به اهداف سیاست پولی خود برسد. این امر می تواند منجر به پویایی (نوسانات سریع) دلار آمریکا ، پیش از اعلامیه های فدرال رزرو و تغییر در سیاست ها شود.
کمیته بازار باز فدرال
سیاست های پولی توسط کمیته بازار آزاد فدرال (FOMC) تنظیم میشود، که نظارت بر عملکرد بازار باز سیستم فدرال رزرو دارد. آنها در جلسات FOMC هدف نرخ بهره بین بانکی را تعیین می کردند. این نرخ بهره ای است که آنها می خواهند بانک ها برای وام های یک شبه به یکدیگر بدهند. اگرچه FOMC این نرخ را کنترل نمی کند ، می تواند از سه طریق اصلی آن را تحت تأثیر قرار دهد:
• عملیات بازار باز: به معنی خرید و فروش اوراق خزانه دولتی در بازار آزاد است – فروش اوراق قرضه با هدف افزایش نرخ بهره ، عرضه پول را کاهش می دهد. خرید اوراق قرضه با هدف کاهش نرخ بهره ، پول را به اقتصاد باز می گرداند.
• نرخ بهره بانک مرکزی (نرخ تنزیل): این نرخی است که بانکها برای وام گرفتن پول از بانک فدرال پرداخت می کنند. وقتی این نرخ پایین تر باشد ، احتمالاً نرخ صندوق های فدرال نیز پایین تر خواهد بود
• ذخیره مورد نیاز: بانکها به منظور پاسخ دهی به موقع و مناسب به برداشت سپرده ها توسط سپرده گذاران باید درصد مشخصی از سپرده های مشتریان را نگه داری کنند – این “ذخیره ی مورد نیاز” است. وقتی این درصد افزایش می یابد ، بانک ها نمی توانند به اندازه وام بدهند و باید نرخ بهره بالاتری درخواست کنند. با پایین آمدن آن ، بانک ها می توانند پول بیشتری وام بدهند و نرخ بهره کمتری بخواهند.
چگونه نرخ بهره بین بانکی (شبانه) بر دلار آمریکا تأثیر می گذارد؟
نرخ بهره فدرال رزرو ، که به عنوان نرخ بهره بین بانکی (یا نرخ بهره شبانه) نیز شناخته می شود ، توسط هیئت مدیره سیستم فدرال رزرو تنظیم شده است. نرخ بهره فعلی و انتظارات از تغییر نرخ بهره در آینده می تواند هر دو بر ارزش دلار آمریکا تأثیر بگذارد. اگر معامله گران تغییر نرخ بهره را بر اساس اطلاعیه های هیئت مدیره ، پیش بینی کنند ، این می تواند باعث کاهش یا افزایش ارزش دلار در مقابل سایر ارزها شود.
سناریوهای زیر نشان می دهد که انتظارات بازار و واقعیت محقق شده چگونه می تواند بر ارزش دلار تأثیر بگذارد:
همانطور که در نمودار زیر مشاهده می کنید، دلار در برابر ین به دلیل اعلام نرخ بهره بانک فدرال در دسامبر سال ۲۰۱۶ تقویت شد زیرا انتظار می رفت نرخ بهره فدرال افزایش یابد. این جفت ارز در روز اعلام نرخ بهره، ۱۴ دسامبر ۲۰۱۶، به حدود ۱۱۸.۳۷۱ رسید.
چگونه بر مبنای تصمیمات سیاست پولی فدرال رزرو ترید (معامله) کنیم؟
به منظور آماده بودن برای تصمیمات تغییر نرخ بهره ، معامله گران باید عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟ این دو قدم اساسی را دنبال کنند:
۱. اخبار فدرال رزررا پیگیر باشید FOMC. سالانه هشت جلسه منظم برگزار می کند ، که در آن سیاست ها و نرخ بهره ها مورد بحث و گفتگو قرار می گیرند. پیگیری اخبار پیش از این جلسات بهترین راه برای پیش بینی نرخ بهره ها و تصمیم گیری برای خرید یا فروش دلار است.
۲. پیگیر اخبار بازارها باشید. مطمئن باشید که این فقط شما نخواهید بود که در باره نرخ بهره حدس و گمان زده اید – پیش از جلسات و اطلاعیه های فدرال رزرو ، بسیاری از معامله گران فارکس بسیار پیگیر و مراقب اتفاقاتی هستند که می افتد . پیش بینی های دیگران را دنبال کنید و به اندازه کافی آگاهی داشته باشید تا قدرت تصمیم گیری داشته باشید و ایده خود را به پیشبینی های دیگران اضافه کنید.
هیچ روش پیش بینی تصمیمات نرخ بهره نمیتواند دقیق باشد و شگفت انگیز است که بتوان پیشبینی قاطعی انجام داد . همیشه محافظت از خود در معامله گری فارکس مهم است ، بنابراین اطمینان حاصل کنید عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟ حد ضرر در ابتدای معامله برای خود تعیین کرده اید تا زمانی که در حرکت مخالف بازار قرار میگیرید ,کمتر ضرر کنید.
به یاد داشته باشید که به برنامه معاملاتی خود پایبند باشید و هرگز معامله ای را انجام ندهید که نتوانید از پس زیان تان بر بیایید. معاملات می توانند در هر دو سمت بروند. مهم نیست که چقدر احساس اطمینان می کنید که این روند به نفع شما عمل خواهد کرد ، همیشه این احتمال وجود دارد که ضرر کنید.
توصیه های ویژه برای معامله گران فارکس در مورد فد:
• معامله گران میبایستی تحولات فدرال رزرو را پیگیر باشند و منتظر اعلامیه ها قبل و بعد از جلسات FOMC باشند.
• تقویم بانک مرکزی را برای تاریخ جلسات مهم نگاه کنید.
• دلار آمریکا یکی از ارزهاییست که به طور گسترده مورد معامله قرار می گیرد، اما این موجب بدون ریسک بودن آن نمیشود. از پتانسیل زیان دهی معاملات آگاه باشید و بدانید که در معامله هیچگونه ضمانت موفقیت وجود ندارد.
• پیگیر سیاست ها مالی به روز و عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟ تحولات کلی فدرال رزرو باشید. ارزش ارز و سیاست مالی به شدت بهم مرتبط هستند.
عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟
شرط اصلی اجرای عملیات بازار باز در کشور این است که اوراقی را که میخواهیم استفاده کنیم، اوراق اسلامی باشند و براساس عقد قرض نباشند.
شورای پول و اعتبار در روزهای گذشته در یک هزار و دویست و شصت و هشتمین جلسه خود و در راستای اجرای سياست پولی و مديريت نرخهای سود، کنترل تورم، ساماندهی اضافه برداشت بانکها و تعيين چارچوب مشخص برای اعطای اعتبار به بانکها و مؤسسات اعتباری به بانک مرکزی اجازه داد که به انجام عمليات بازار باز (خريد و فروش اوراق مالی اسلامی منتشرشده از سوی دولت و وثيقهگيری در ازای اضافه برداشت يا اعطای خطوط اعتباری به بانکها و مؤسسات اعتباری) اقدام کنند. بر اين اساس، مفاد دستورالعمل انجام عمليات بازار باز و اعطای اعتبار در قبال اخذ وثيقه از سوی بانک مرکزی در ۱۳ ماده و ۵ تبصره در این جلسه شورای پول و اعتبار به ریاست عبدالناصر همتی، رئيس کل بانک مرکزی، به تصويب رسيد.
حجتالاسلام والمسلمین محمدجواد محققنیا، عضو هیئتعلمی دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه، در گفتوگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره عملیات بازار باز، مزایا و موانع آن و همچنین ضرورت رعایت مسائل شرعی در اجرای این عملیات پرداخت و اظهار کرد: عملیات بازار باز به معنای خرید و فروش اوراق دولتی، اوراق قرضه یا اسناد مالی بانکهاست. فرض کنید بانک مرکزی اوراق قرضه یا اوراق مالی و امثالهم را خریداری کرده است و اکنون بنا دارد به دلیل کمبود منابع، مشکلات مالی خود را از این طریق جبران کند.
مفهوم عملیات بازار باز
وی ادامه داد: در واقع عملیات بازار باز ابزاری برای سیاستهای انقباضی و انبساطی بانک مرکزی است. اگر بانک مرکزی قصد اجرای سیاست پولی انقباضی و جمع کردن پول از بازار داشته باشد، اقدام به فروش اوراق میکند و برعکس آن اگر بانک مرکزی قصد داشته باشد سیاست انبساطی در پیش بگیرد، اوراق را میخرد و به جای آن، پول در اقتصاد تزریق میکند. این در واقع همان عملیات بازار باز به منزله یکی از ابزارهای سیاست پولی است.
محققنیا به تعریف دیگر اشاره کرد و گفت: تعریف دیگر و دقیقتر عملیات بازار باز این است که این عملیات به خرید و فروش اوراق قرضه و اوراق بهادار دولتی از سوی بانک مرکزی اطلاق میشود و یکی از فعالترین و مؤثرترین مکانیزمهای کنترل حجم پول از سوی بانک مرکزی است. به عبارت دیگر، عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟ عملیات بازار باز به معنای دخالت مقامات پولی در بازار اوراق قرضه و بهادار دولتی به منظور تنظیم حجم پول در گردش، متناسب با فعالیتهای اقتصادی است.
جای خالی عملیات بازار باز در اقتصاد ایران
این کارشناس اقتصاد اسلامی اظهار کرد: در واقع در چنین شرایطی، بانک مرکزی این اوراق را در بازار خرید و فروش میکند تا حجم پول در گردش را تنظیم کند. تاکنون این عملیات را در کشورمان نداشتهایم. به این جهت که قدری از لحاظ فقهی مشکل داشته، اما واقعیت این است که جای این عملیات در اقتصاد ایران خالی بوده است.
وی افزود: یکی از ویژگیهای خوب آقای همتی، رئیس کل بانک مرکزی، این است که بازار را به خوبی رصد، کنترل و مدیریت میکنند و از فرصتی که در جلسه اقتصادی سران سه قوه در اختیارشان است استفاده خوبی میبرند. معتقدم جا دارد که بقیه مقامات اقتصادی هم از این فرصت استفاده کنند و بازار و اقتصاد را به حال خود را رها نکنند.
ضرورت توجه به مسائل شرعی در اجرای عملیات بازار باز
رئیس انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه با اشاره به اهمیت توجه به مسائل شرعی در عملیات بازار باز تصریح کرد: در شرایط کنونی بنده در اخبار فقط مشاهده میکنم که این بانک مرکزی است که از فرصت به خوبی استفاده میکند. البته درباره عملیات بازار باز باید به این نکته اشاره کنم که حتماً باید مباحث فقهی آن را نیز مورد توجه قرار دهند و اگر هم چنین اقدامی را تاکنون انجام دادهاند، قطعاً جای تقدیر دارد.
محققنیا به ضرورت استفاده بهینه از عملیات بازار باز اشاره کرد و یادآور شد: تاکنون جای این ابزار در کشور خالی بوده اما امکان استفاده خوب و بهینه از آن برای بانک مرکزی وجود دارد، چراکه با این ابزار میتوان بازار پولی را کنترل کرد، اما نکته قابل توجه این است که باید مدیریت لازم انجام شود تا دچار ربا و مشکلات شرعی نشویم.
معضلات افزایش نقدینگی سرگردان در کشور
این کارشناس اقتصاد اسلامی با اشاره به معضلات افزایش نقدینگی سرگردان در کشور افزود: یکی از مشکلاتی کشور موضوع نقدینگیهای سرگردان است و شاید از طریق عملیات بازار باز بتوان قدری این نقدینگی را کنترل کرد و کمی از ارتفاع این موج خروشان نقدینگی کاست و آن را مدیریت کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به این پرسش که مشکلات فقهی در عملیات بازار باز تاکنون چه بوده و چگونه اتفاق میافتد؟ اظهار کرد: باید انجام این عملیات براساس عقد شرعی باشد، چراکه در کشورمان اوراق قرضه نداریم. بنابراین باید اوراق مشارکت و اوراق صکوک را براساس عقود اسلامی خرید و فروش کنیم. مسئله دیگر این است که در این عملیات جای داین و مدیون عوض میشود. بنابراین باید حتماً عقود اولیه آن منطبق با شریعت باشد و این مسئله بسیار مهم است.
لزوم مبادله اوراق بهادار اسلامی
وی ادامه داد: کارکرد اصلی عملیات بازار باز، مدیریت نرخ سود یا نرخ بهره در بازار بینبانکی است. در حقیقت، هدف بانک مرکزی از خرید و فروش اوراق، هدایت کردن نرخهای موجود در بازار به سمت نرخ بهره مورد نظر است. بنابراین اگر این اقدام مبتنی بر نرخ بهره باشد، اشکال شرعی پیدا میکند، اما اگر مبتنی بر نرخ سود باشد اشکالی ندارد.
محققنیا با اشاره به مزایای استفاده از عقود مبادلهای در اجرای عملیات بازار باز گفت: حتماً باید الگویی در اجرای عملیات بازار باز داشته باشیم و در واقع باید اوراق بهادار خاصی را تعریف کنیم که عملیات را براساس آن انجام دهیم و حتماً خرید و فروش اوراق باید براساس عقد اسلامی باشد و نقدشوندگی آن را فقط بانک مرکزی تضمین کند. معمولاً در این شرایط از عقود مبادلهای استفاده بیشتری میشود، چراکه هم ریسک کمتری دارد و هم اینکه واقعیتر است و صوریسازی در آن انجام نمیشود. لذا حتماً باید توجه کنیم اوراقی که در بازار باز مبادله میشود اوراق بهادار اسلامی باشد.
شرط اصلی اجرای عملیات بازار باز
این کارشناس اقتصاد اسلامی اظهار کرد: عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟ این اوراق میتوانند اسناد خزانه اسلامی، صکوک اجاره دولتی، صکوک مرابحه دولتی و صکوک استصناع دولتی باشند. البته بانک مرکزی هم میتواند صکوک اجاره و صکوک بیع دِین را منتشر کند. به هر حال شرط اصلی اجرای عملیات بازار باز در کشور این است که اوراقی را که میخواهیم استفاده کنیم، اوراق اسلامی باشند و براساس عقد قرض نباشند.
وی افزود: بنده آماری در اختیار ندارم که چقدر اوراق اسلامی براساس عقود مبادلهای داریم یا امکان فروش آن وجود دارد، اما معتقدم اگر این اتفاق رخ دهد، ابزار مناسبی است که بانک مرکزی میتواند از آن برای مدیریت بازار استفاده کند.
تنظیم حجم پول در گردش و هدفگذاری معیّن در نرخ سود
رئیس انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه درباره مزایای اجرای عملیات بازار باز تصریح کرد: اولاً این عملیات حجم پول در گردش را تنظیم میکند. ثانیاً نرخ سود یا به تعبیر اسلامی آن نرخ نسیه و اعتبار را مشخص میکند و بانک مرکزی سود در بازار و تأمین مالی را به همان نرخی میرساند که خودش هدفگذاری کرده است. پس هم حجم پول در گردش و هم نرخ سود را میتوان براساس این ابزار تنظیم کرد.
محققنیا به برخی موانع اجرای عملیات بازار باز در کشور اشاره و یادآور شد: اکنون در ایران بازارهای غیررسمی زیادی وجود دارند و قاعدتاً نرخ این عملیات بازار باز که براساس تنزیل یا خرید و فروش مجدد انجام میشود بسیار مهم است تا بتواند بازار غیررسمی اعتباری در ایران را محدود یا حتی از دور خارج کند. اجرای این عملیات باید به خوبی مدیریت شود و این گونه نباشد که تابع بازار غیررسمی باشیم.
بانک مرکزی باید بازار غیررسمی را تابع خود کند
این کارشناس اقتصاد اسلامی افزود: اکنون خودروسازان میگویند که خودرو را ۱۰ درصد زیر قیمت بازار میفروشیم. بنابراین شرایط غیرطبیعیی، بازار فعلی را رقم میزند و ما هم از آن تبعیت میکنیم. این اتفاق نباید در بازار پولی رخ دهد، چراکه بازار پولی، بُرد و تأثیر بیشتری در قیاس با بازار خودرو یا امثالهم دارد و این میتواند کل اقتصاد را دچار چالش کند. بنابراین مهم این است که در این کاری که بانک مرکزی میخواهد انجام دهد، به جای پیرو بودن، رهبر باشد و در واقع بانک مرکزی باید بازار غیررسمی را به دنبال خود بکشد، چراکه در صورت چنین اقدامی، اجرای عملیات بازار باز موفق خواهد بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به این پرسش که آیا بستر عملیات بازار باز به خوبی فراهم شده است؟ اظهار کرد: ابتدا باید عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟ ببینیم که حجم اوراق به اندازه کافی هست یا باید برای اجرای این عملیات اوراق جدید منتشر شود؟ نکته بعدی این است که الان اضافه برداشت سیستم بانکی از بانک مرکزی بسیار زیاد است و اگر قرار باشد باز هم بانک مرکزی به صورت انبساطی عمل کند و این اضافه برداشت هم سر جای خود باشد، قطعاً خطرناک میشود، اما اگر به نحوی عمل کند که باعث شود مسئله اضافه برداشت بانکها از بانک مرکزی حل شود، میتوان به اجرای موفقیتآمیز آن امیدوار بود. بنابراین باید به سمت کنترل اضافه برداشت بانکها از بانک مرکزی برویم که رقمی بسیار نگرانکننده است.
عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟
آزمون آنلاین بخش 4 (مدیریت کلان اقتصادی) اقتصاد دهم مدرسه شهید مصطفی خمینی…
تیم مدیریت گاما
آزمون آنلاین اقتصاد دهم انسانی | بخش پنجم | فصل 1: اقتصاد بین الملل
تیم مدیریت گاما
آزمون تستی بخش 1 اقتصاد دهم انسانی و معارف | فصل دوم: تولید
تیم مدیریت گاما
آزمون نوبت دوم اقتصاد دهم دبیرستان دخترانه غیرانتفاعی عترت سپاهان | خرداد 1395
سؤالات امتحان نوبت دوم اقتصاد دهم رشته انسانی عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟ دبیرستان عفت | شهریور 96
آزمون نوبت دوم اقتصاد دهم دبیرستان شهید کاظم رفعه | خرداد 1398
یوسف متقیان نیا
نمونه سوال پیشنهادی امتحان نوبت اول اقتصاد دهم رشته ادبیات و علوم انسانی
سؤالات طبقهبندی شده اقتصاد دهم انسانی | کل کتاب
آزمون نوبت اول اقتصاد دهم دبیرستان شهید مصطفی خمینی | دی 1397
نورالدین حسین پور
آزمون اقتصاد دهم دبیرستان فاطمه الزهرا خواف | بخش 1: فصل 1 و 2
آزمون نوبت اول اقتصاد دهم دبیرستان حضرت فاطمه زهرا (س) رستمکلا | دی 1397
امتحان ترم اول اقتصاد دهم دبیرستان جام | دی 98
علی افلاکی خسروشاهی
گام به گام درس اقتصاد پایه دهم رشته ادبیات و علوم انسانی و معارف اسلامی | پاسخ تمامی…
تاثیر عملیات بازار باز بر نرخ بهره بانکی
یک کارشناس اقتصادی با بیان اینکه دستیابی به نرخ تورم هدفگذاری شده کاری معقول است که با کمک دولت شدنی خواهد بود، عرضه بیشتر اوراق را مهمترین اقدام در دست دولت برای بهبود عملیات بازار باز عنوان کرد.
اقتصاد
مجید شاکری گفت: تعریف کلی عملیات بازار باز عبارت است از خرید و فروش اوراق توسط بانک مرکزی برای تنظیم مقدار ذخایر در بازار بین بانکی، در این تعریف عمومی چند بحث وجود دارد؛ اول اینکه منظور ما چه نوع دارایی است؟ اینکه معمولا اوراق قرضه دولت خرید و فروش میشود به این معنی نیست که عملیات بازار باز اساسا وابسته به داراییهای دولت است.
وی افزود: در کشورهای مختلف از داراییهای مختلفی استفاده میکنند. برای مثال در ایالات متحده که پیشتاز عملیات بازار باز است قرار بود این عملیات بر روی داراییهای بانکها انجام شود اما با شروع جنگ جهانی اول و افزایش کسری بودجه دولت امریکا قرار شد بانک مرکزی در پشتیبانی از دولت عملیات بازار باز خود را روی داراییهای دولت انجام دهد. در ایران هم شکل اصلی عملیات بازار باز روی داراییهای دولت است ولی در اساسنامه و آیین نامه پیشبینی داراییهای دیگری هم شده است.
این کارشناس در پاسخ به اینکه آیا حتما بانک مرکزی برای انجام عملیات بازار باز باید آن را با بانکها خرید و فروش کند و مداخلهاش باید در بازار بین بانکی باشد؟ گفت: دیدگاههای متفاوتی وجود دارد، مثلا در امریکا در بازار آزاد و غیر بانکی انجام میشود ولی بعضی جاها مثل ایران فقط بین بانکها صورت میگیرد.
شاکری در رابطه با تاثیر عملیات بازار باز بر نرخ بهره خاطرنشان کرد: این عملیات تاثیر مستقیمی بر نرخ بهره بازار بین بانکی دارد، اما اینگونه نیست که عملیات بازار باز از ابتدا به هدف تعیین نرخ بهره انجام میشده است. در عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟ آن دوران بانکهای مرکزیها دیدند که ضمن اینکه هدفشان از این عملیات نرخ بهره نیست اما روی آن اثر میگذارد پس از آن استفاده کردند.
وی ادامه داد: ممکن است افرادی بگویند تنها راهحل کنترل پایه پولی این نیست که بانک مرکزی اوراق بخرد یا بفروشد و میتواند نرخ ذخایر قانونی را افزایش یا کاهش بدهد ولی در عمل زمان زیادی میگذرد تا این کار اثر خود را نشان بدهد.
شاکری ادامه داد: در ایام جنگ جهانی دوم بدهیهای دولت امریکا ۵ برابر شد اما فدرال رزرو بدون هیچ تضمینی برای اینکه این اوراق را میخرد، صرفا با بازی کردن هفتگی روی نرخ بازار بین بانکی توانست کاری کند که نرخ بهره بدهی اوراق دولت از یک درصد بیشتر نشود پس عملیات بازار باز خودش یک ابزار است اما هدف آن در کشورهای مختلف فرق میکند ولی در مجموع ما یک عملیات بازار باز داریم، یک هدفگذاری نرخ بهره و یک هدفگذاری نرخ تورم که اینها سه لایه پشت سرهم هستند ولی ممکن است همزمان با هم وجود نداشته باشند.
این کارشناس با اشاره به وضعیت عملیات بازار باز در کشور ما گفت: از پارسال که قواعد حقوقی عملیات بازار باز شروع شد، آنچه دارد انجام میشود این است که کف و سقف نرخ بهره تعیین شده تا محدوده کار بانک مرکزی مشخص شود. به طور کلی ما دو نوع عملیات بازار باز داریم. گاهی بانک مرکزی یک دارایی را میفروشد یا میخرد و معامله تمام میشود یا گاهی قرارداد خرید و فروش میبندد و تعهد بازخرید وجود دارد و آنچه در عملیات بازار باز بانک مرکزی در زمستان سال گذشته زیرساخت آن آماده شد، از نوع اول است اما در فروردین امسال نوع دوم هم انجام شد که در قالب حراجهای بانک مرکزی صورت میگیرد.
شاکری در رابطه با مشکلاتی که بر سر راه عملیات بازار باز در ایران وجود دارد، گفت: من تصور میکنم عملیات بازار باز در کشور ما در مرحله بزرگ شدن است و به دلایلی این بزرگ شدن در کشور ما طول میکشد. یک دلیل این است که بانکها علاقهای ندارند که برای تامین ذخایرشان در این عملیات شرکت کنند و باید بانک مرکزی اوراق را بفروشد تا ذخایر کم شود اما چون این عملیات فروش اوراق توسط دولت به خصوص از جانب وزارت اقتصاد با یک وقفهای همراه است اولا در نزد بانک مرکزی اصلا چندان اوراقی وجود ندارد که بخواهد بفروشد، درثانی بانکها هم انقدر اوراق روی میزشان نیست پس مهمترین مسئله این است که عرضه اوراق جدید باید بیشتر شود.
وی با اشاره به اینکه کاهش نرخ بهره بین بانکی اتفاق خوبی نیست، افزود: بانک مرکزی دیدگاه دیگری دارد که از جهتی هم درست است و میگوید اگر این نرخ کم باشد، چون بانکها نرخ سپردهشان را روی این میبندند ایده بانک مرکزی این است که اگر پایین بیاید میزان زیان بانکها کمتر خواهد شد و این را تاکید میکنم که بانک مرکزی نقشی در کاهش نرخ بهره ندارد که البته باید با اجرای درست عملیات بازار باز مداخله بکند.
شاکری در پاسخ به این پرسش که چرا برخی بانکها به نرخهای سپرده بالاتر بازگشتند، گفت: ما چند بانک خاص داشتیم که تغییرات مدیریتی داشتند و برخی قراردادهایی با رقمهای بالا در این بانکها وجود داشته است و چون این سپردهگذاران میخواستند بانک را ترک کنند پس برای بانکها به صرفه بوده که با نرخ بالاتری سپرده جمع کنند که ذخایر کم نیارند.
به گفته شاکری فارغ از اینکه خوب است که نرخ بهره سپرده بالا برود یا پایین بیاید مهم تر این است که متناسب با یک برنامه بالا و پایین برود نه اینکه بگوییم خودش بالا رفته یا پایین آمده است که خبر خوبی نیست.
وی با اشاره به اینکه دستیابی به نرخ تورم هدفگذاری شده توسط بانک مرکزی میسر است، گفت: این کار معقولی است اما اصطکاکهایی وجود دارد که مهمترین آن این است که ما در ایران گستره مهمی از عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟ نرخهای بهره داریم که هم جهت با هم حرکت نمیکنند و با تغییر نرخ بهره بین بانکی بقیه نرخها خیلی تغییر نکردند و ملاک مردم این نرخهای آزاد است.
این کارشناس افزود: این ایده که که بانکمرکزی حراجهایش را در بازار سرمایه و خارج از بازار بین بانکی انجام دهد ایده بهتری است چون احتمال شمول نرخها با سرعت بالا بیشتر میشود اما با این وجود این را درک میکنم که عملیات بازار باز ابتدا باید در بازار بین بانکی جا بیفتد.
شاکری در پایان تاکید کرد: خود انجام هدفگذاری نرخ تورم وقتی راجع به تورم سالانه صحبت میکنیم چیز دست نیافتنی نیست اما روی تورم نقطه به نقطه برای اینکه وضع بهتری داشته باشیم حتما به کمک دولت نیاز داریم که البته وظیفه دولت است که یا باید مالیات ستانی درستی بکند یا باید اوراق بفروشد و نمیتواند هیچ کاری نکند و بگوید بانک مرکزی برود و تورم را کنترل کند که البته نشانههایی از رفتن دولت به سمت فروش اوراق دیده میشود.
عملیات بازار باز، مراجعه دولت به بانک مرکزی را کم کرد
مدیر اداره عملیات بازار باز بانک مرکزی گفت: عملیات بازار باز ضمن مدیریت نرخ سود در بازار بینبانکی و کاهش نوسانات آن، از تأمین کسری بودجه دولت از طریق پولیسازی جلوگیری میکند و باعث کاهش رجوع به بانک مرکزی و مهار رشد پایه پولی نیز میشود
به گزارش بازتاب خوزستان به نقل از ایسنا، محمد نادعلی، مدیر اداره عملیات بازار باز بانک مرکزی، به تشریح نحوه عملکرد ابزار جدید سیاستگذار پولی، یعنی عملیات بازار باز، پرداخت و گفت: برای اجرای سیاستهای پولی دو راه وجود دارد؛ ابزار مستقیم و ابزار غیرمستقیم. ابزار مسقیم ابزارهایی است که بانک مرکزی از طریق آن بانکها را به سمت نرخ و حجم تسهیلات مدنظرش هدایت میکند و نیازمند نظارت قوی بانک مرکزی است. به عنوان مثال، اعطای تسهیلات به بخشهای خاص یا تکالیف خاصی که بر بانکها وضع میشود، از جمله ابزارهای مستقیمی هستند که در گذشته نیز وجود داشتند. تعیین نرخ سود به صورت دستوری نیز شکل دیگر ابزار مستقیم است.
وی افزود: در ابزار غیرمستقیم بانک مرکزی به شیوه دستوری عمل نمیکند. بلکه سعی میکند با توجه به مکانیزم بازار و جریان عرضه و تقاضا، روندهای پولی را مدیریت کند. عملیات بازار باز، سپرده قانونی و تسهیلات قانونی ابزارهای سیاستگذاری غیرمستقیم را تشکیل میدهند. بانک مرکزی بهوسیله عملیات بازار باز، بانکها را به سمت اهداف خود هدایت میکند. به عبارت دیگر عملیات بازار باز ابزاری است که بانک مرکزی با مدیریت نرخ سود در بازار بینبانکی تلاش میکند به هدف اصلی خود که کنترل تورم است، برسد. از سال ۹۷ مقدمات عملیات بازار باز فراهم و از اوایل سال ۹۹ اجرایی شده است.
خروج سیاست پولی از حالت دستوری با عملیات بازار باز
نادعلی ادامه داد: حدود ۶۰ سال از فعالیت بانک مرکزی در اقتصاد ایران و استفاده از عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟ ابزارهای مستقیم سیاستگذاری پولی میگذرد؛ بنابراین یک دوره گذار از رویکرد قدیم به سمت رویکرد جدید که شامل ابزارهای غیرمستقیم است، باید دیده شود. عملیات باز بانکها را به سمت روشهای غیرمستقیم هدایت میکند و قرار است سیاست پولی به مرور از حالت دستوری خارج شود. هماکنون یک بازار بین بانکی وجود دارد که همه بانکهای کشور در آن فعال هستند. بانکها در این بازار، نیازهای نقدینگی روزمره خود را با استفاده از منابع یکدیگر مرتفع میکنند؛ به این شکل که بانکهایی که مازاد دارند، منابع خود را در اختیار بانکهایی که کمبود دارند میگذارند و این نقل و انتقال با نرخ سود بینبانکی انجام میشود.
مدیر اداره عملیات بازار باز بانک مرکزی گفت: اگر در بازار بینبانکی منابع کم باشد، باعث افزایش نرخ در بازار میشود و اگر منابع در این بازار زیاد باشد، منابع مازاد باعث کاهش نرخ سود بازار بینبانکی میشود. بانک مرکزی از طریق منابع بازار بینبانکی، کمبودها و مازادها را پیشبینی میکند و مدیریت این نرخ را در دست خود میگیرد و از طریق این نرخ بر عملیات بازار باز چگونه عمل میکند؟ سایر نرخهای اقتصاد اثر میگذارد.
بانک مرکزی چگونه سود را در بازار بین بانکی کنترل میکند؟
نادعلی افزود: بانک مرکزی با دو ابزار که در اختیار دارد، نرخ سود بازار بینبانکی را کنترل میکند؛ خرید و فروش اوراق دولت بهصورت قطعی، و خرید و فروش این اوراق بهصورت بازخرید. در روش نخست، اگر بازار با کمبود منابع مواجه باشد بانک مرکزی اوراق بهادار دولتی یا اوراق بدهی بانکها را از بانکها میخرد و پول در اختیار آنها قرار میدهد و به این شکل، با تزریق منابع، نرخ را مدیریت و یا تثبیت میکند. در روش دوم، بانک مرکزی در صورتی که بازار بین بانکی با مازاد منابع مواجه باشد، اوراق را به بانکها فروخته و در سررسید، برعکس اوراق را از آنها خریداری میکند.
وی افزود: ابزار بعدی بانک مرکزی تسهیلات قاعدهمند است. برای کنترل دامنه نرخ سود، بانک مرکزی اجازه نمیدهد نرخ از حدی بالاتر یا پایینتر رود و کف و سقفی وضع میکند. وضع نرخ کف به این معناست که اگر بانکی منابعی پایینتر از نرخ سود بازار خواست نزد بانک مرکزی سپردهگذاری کرده و بانک مرکزی با نرخ سود کف به آن منابع را میدهد. تعیین نرخ سقف نیز به این معناست که اگر بانکها نتوانستند از یکدیگر قرض بگیرند، با گذاشتن وثیقه نزد بانک مرکزی، میتوانند با نرخ سقف تسهیلات بگیرند.
طبق اعلام بانک مرکزی، نادعلی بیان کرد: در واقع، نرخ سود بینبانکی در یک دالان حرکت میکند که در حال حاضر، نرخ کف از ۱۰ به ۱۴ درصد رسیده است و نرخ سقف نیز ۲۲ درصد تعیین شده است. نکتهای که وجود دارد این است که در نرخ ۲۲ درصد یک حالت وثیقهگیری نیز وجود دارد. وثیقه به نام بانک مرکزی بلوکه شده و منابع با نرخ ۲۲ درصد به بانکها اعطاء میشود و باید توجه شود که این بازار کوتاهمدت است. اما اگر بانک در طول روز به مشکلی بربخورد یا به عبارتی به منابع اضطراری نیاز داشته باشد، میتواند اقدام به توافق بازخرید کند.
هر چهارشنبه، عملیات بازار باز انجام میشود
مدیر اداره عملیات بازار باز بانک مرکزی گفت: مدت قرضگیری در بازار بینبانکی معمولا یک شب است اما بانکها میتوانند نهایتاً تا دو هفته، مدت قرضگیری را تمدید کنند. توافق باز خرید از رسوب اوراق در ترازنامه بانک مرکزی نیز جلوگیری میکند؛ چراکه عملاً دو اختیار وجود دارد؛ یک اختیار خرید از سمت خریدار و یک اختیار فروش از سمت فروشنده که در سررسید این اختیارها معکوس میشود. فراموش نکنیم که هدف، کنترل نرخ سود است و مقدار و حجم پول، متغیری در دست بانک مرکزی است تا به وسیله آن نرخ سود را کنترل کند. معمولا در روزهای چهارشنبه عملیات بازار باز در بازار بینبانکی انجام میشود.
وی افزود: از جمله شروط موفقیت عملیات بازار باز این است که در مرحله بعدی به سمت آزادسازی یا انعطاف بیشتر در نرخ سود سپردهها حرکت کنیم. در طرح بانکداری مرکزی، تغییر ساختار بانک مرکزی دیده شده که به سیاستگذاریهای جدید پولی کمک شایانی میکند. در ابتدای اجرایی شدن عملیات بازار باز در کشور، بانکها با خرید و فروش اوراق آشنا نبودند و شرایط به نحوی بود که در بازار بینبانکی با مازاد منابع روبهرو بودیم و نرخ سود در این بازار به شدت کاهش یافته و حتی به ۸ درصد رسیده بود. همچنین اقتصاد با مشکلات ناشی از کرونا دست و پنجه نرم میکرد.
نادعلی ادامه داد: در آن مقطع، ابزار موثر این بود که نرخ سود کف را ایجاد کنیم که با افزایش نرخ سود، به نوعی نرخ کف در دالان شکل گرفت. بعد از اینکه نرخ سود بازار بینبانکی در داخل دالان قرار گرفت، دولت به واسطه کسری بودجه شدیدی که داشت، به استفاده از ابزار بدهی به عنوان یکی از شیوههای تامین مالی روی آورد و از ۱۳ خرداد شاهد حراج در اوراق بدهی دولت بودیم. بانکها میتوانستند اوراق دولت را بخرند و در پرتفوی خود اوراق داشته باشند. زیرساختهای عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی و با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار فراهم شده و سیستمهای برخط نیز تهیه شده تا بانک مرکزی با سیستم برخط، وثیقه را در اختیار بگیرد و همچنین خرید و فروش اوراق با همکاری شرکت سپردهگذاری مرکزی و تسویه وجوه انجام میشود.
عملیات بازار باز کوتاهمدت است
مدیر اداره عملیات بازار باز بانک مرکزی با بیان اینکه بازار بینبانکی کوتاهمدت است و اگر ریسکی ایجاد شود کل سیستم را متاثر میکند، گفت: دو روش برای مدیریت این ریسک وجود دارد: اول توافق بازخرید که وثیقهمحور است و بانک مرکزی هم به دنبال وثیقهمحور کردن بانکهاست که وثیقهها نیز همان اوراق هستند و روش دوم این است که بانکها به امید بانک مرکزی در این بازار ریسک را محتمل بر بانک مرکزی میدانند. البته بانک مرکزی نیز به دقت در حال پالایش و رصد بانکهاست. بانکها نیز اگر دچار چالش شوند به بانک مرکزی مراجعه میکنند و وثیقه میگذارند و اگر وثیقه نداشتند، اضافه برداشت رخ میدهد.
وی تاکید کرد: برای توسعه بازار بینبانکی، بانک مرکزی به دنبال ایجاد ادبیات این موضوع و آگاهسازی منافع حاصل از این بازار برای کل اقتصاد است. در زمینه ابزارها نیز، به عنوان مثال، به دنبال ایجاد توافق بازخرید بین بانکهاست. یک موضوع دیگر، ایجاد بانک اطلاعاتی دولت در بانک مرکزی است و اینکه بانکها دو حساب نزد بانک مرکزی داشته باشند؛ یک حساب اوراق و یک حسابی که اکنون دارند. بانک مرکزی در نظر دارد سیاستهای اعتباری را با فعالیت بازار بینبانکی همسو کند و دولت را تشویق کند تا سیاستهای تکلیفی بر بانک مرکزی نداشته باشد و این رابطه از طریق اوراق باشد.
نرخ سود در بازار بینبانکی کنترل شده است
نادعلی اظهار کرد: بانک مرکزی از طریق عملیات بازار باز، اقدامات قابلتوجهی را به اجراء رسانده است؛ در ۳۳ هفتهای که حراج اوراق دولت برگزار و کسری بودجه دولت از طریق آن جبران شد، پشتوانه آن عملیات بازار باز بوده است. بدین ترتیب از تأمین کسری بودجه دولت از طریق پولیسازی جلوگیری و رجوع به بانک مرکزی و پایه پولیاش کمتر شده است. بهعلاوه، بانک مرکزی توانست از طریق الزام بانکها به اینکه ۳ درصد از سپردههایشان را بهصورت اوراق دولت نگهداری کنند، برای اوراق دولتی تقاضا ایجاد کند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: نرخ سود در بازار بینبانکی کنترل شده و نوسانات کاهش یافته است. همچنین، بخشی از داراییهای بانکها، از داراییهای با بازده بهتر شکل گرفته و ترازنامه بانکها نیز از این طریق تا حدودی سالمسازی شده است.
دیدگاه شما